De grootste vuilnisbelt ter wereld is een tikkende tijdbom

Als je op de hoogte wil blijven van onze beste stukken zonder je suf te scrollen, schrijf je dan in voor onze wekelijkse nieuwsbrief.

Afgelopen maand zette acteur en activist Leonardo DiCaprio een schrijnende foto van Bantargerbang van @natgeo op Instagram. Op de foto zijn afvalverzamelaars te zien, oftewel ‘pemulung’. Zij verdienen hun geld met de berg van afval en plastic.

Al lang voor Leo’s post verschenen er berichten dat Bantargerbang eigenlijk geen afval meer aankan. Elke dag belandt er 6500 tot 7000 ton afval op de vuilnisbelt. Als er geen bruikbare manier wordt gevonden om al dat afval te verwerken, gaat de stortplaats misschien in 2021 al dicht.

VICE heeft een documentaire gemaakt over plastic afval in Indonesië, maar het is moeilijk voor te stellen hoe ernstig de situatie echt is. Daarom gingen we naar Bantargerbang toe, om te zien wat er gebeurt op de grootste stortplaats ter wereld.

De rij vrachtwagen strekt zich uit van de weg tot aan de toegangspoort van de stortplaats, die zich in Ciketing Udik in Bekasi bevindt, net ten zuiden van Jakarta. Het duurt niet lang voordat elke vrachtwagen het weegstation passeert en de vuilnisplaats oprijdt om het afval uit de hoofdstad te dumpen.

In sommige rapporten staat dat de afvalberg in 2018 ongeveer 40 meter hoog was. Edi Sudrajat, die op de vuilnisbelt werkt, zegt dat er geen geïmporteerd afval terechtkomt.

De vuilnisverzamelaars die de berg afkomen lijken alle hoeken en gaten van de vuilnisbelt te kennen, alsof het hun eigen achtertuin is. Ze zien eruit alsof ze weten waar ze hun voeten wel en niet neer kunnen zetten.

Maar niet al het afval dat op de berg belandt is droog en makkelijk te beklimmen; soms kan het glad zijn. Het lijkt me goed mogelijk dat een afvalverzamelaar bovenaan de afvalberg uitglijdt en zijn dood tegemoet valt.

Edi, een 53-jarige man die van Bantargebang afhankelijk is om rond te komen, zoekt er vaak naar gebruikt zeil. We vragen hem hoe hij de afvalberg beklimt, en hij antwoordt dat er holtes in de berg zitten waar je je voeten in kunt zetten. Maar het komt volgens hem vaak voor dat iemand uitglijdt en op iets scherps terechtkomt. De laatste keer dat iemand doodging door een ongeluk op de stortplaats gebeurde in januari 2017. Toen kwam een afvalverzamelaar onder een ingestorte hoop afval terecht en stikte.

“We glijden vaak uit, vooral als het regent,” zegt Edi. “Het is nu zomer, maar in de winter is het anders. We stoppen als het regent en moeten goed opletten waar we onze voeten neerzetten. Als het hard waait komen we ook allemaal naar beneden.”

Door de eindeloze stroom vrachtwagens stinkt het enorm. Veel afvalverzamelaars wonen op de vuilnisbelt en moeten daar elke dag mee omgaan. Een taxichauffeur die in de buurt woont vertelt aan ons dat de stank in de middag het ergst is. Je kunt de geur dan tientallen kilometers verderop nog ruiken.

In Bantargebang wordt niet-gescheiden afval willekeurig ergens gestort waar nog plaats is. Indonesië heeft wetten die deze gevaarlijke manier van storten verbieden, omdat het kan leiden tot de instorting van afvalbergen en het vrijkomen van schadelijke chemicaliën.

Het is voor de menselijke gezondheid slecht als je overmatig wordt blootgesteld aan methaangas dat vrijkomt door organisch afval: je kunt er zelfs aan overlijden. Daarnaast is het ook slecht voor het milieu. Methaan draagt rechtstreeks bij aan de opwarming van de aarde, omdat het in 100 jaar 34 keer meer warmte opneemt dan koolstofdioxide.

Sudrajat zegt dat de bewoners van de vuilnisbelt ter compensatie elke drie maanden 900.000 roepia krijgen, wat omgerekend 57 euro is. Het bedrag staat bekend als “stinkgeld” en je geeft er je recht mee op om in de schone lucht te leven.

Het leven van de afvalverzamelaars van Bantargebang is moeilijk. De lucht zit vol stof, waardoor mensen problemen kunnen krijgen met hun luchtwegen en gezichtsvermogen. En er stroomt vies water van het natte afval naar beneden, waardoor de bewoners veel risico lopen op ziektes als diarree.

De waterkwaliteit in het gebied is sowieso twijfelachtig. Er zijn putten geboord om tegemoet te komen aan de waterbehoeften van de bewoners, maar er is geen garantie dat het water veilig is voor dagelijks gebruik. Hoewel sommige bewoners het water vol vertrouwen gebruiken, vragen anderen zich af of er geen vloeibaar afval in de putten sijpelt. Sudrajat, die lange dagen maakt op de vuilnisbelt, vertrouwt het water niet.

De stortplaats heeft dus te maken met veel problemen, maar de enorme hoeveelheid afval is nog steeds het meest dringende probleem. Het afvalbeheerprobleem van Jakarta is een tijdbom. Er worden nu maatregelen genomen, omdat men inziet hoe kritiek de situatie is geworden.

Een van de oplossingen is om samen te werken met het Indonesische Onderzoek en Toegepaste Technologie-agentschap (BPPT) om een thermisch aangedreven afvalcentrale te bouwen, waar het afval in energie kan worden omgezet. Volgens lokale media is het project in maart van start gegaan. Er wordt verwacht dat de centrale uiteindelijk in staat zal zijn om 100 ton afval per dag te verwerken, waarmee 700 kilowatt elektriciteit kan worden opgewekt. De keuze voor thermische energie is gemaakt omdat “afval van Indonesiërs gemengd is, uit veel organisch materiaal bestaat, met een hoog vochtgehalte en een lage verbrandingswaarde,” zegt Hamman Riza, het hoofd van BPPT.

Er wordt gebruik gemaakt van een verbrandingsoven, die volgens Riza gegarandeerd milieuvriendelijk is. Uit informatie op de site van BPPT blijkt dat de centrale bij Bantargebang drie essentiële componenten heeft, waarmee de impact op het milieu beperkt blijft.

Ten eerste is de centrale in wezen een opslagplaats, met een platform, een grijpkraan en een heen en weer bewegend rooster voor de verbranding. Het afval wordt met meer dan 850 graden Celsius verbrand. Gevaarlijke chemicaliën als dioxine en furaan krijgen daardoor nauwelijks de kans om te ontstaan. Ten tweede zit er een filter in de centrale, waardoor schadelijke deeltjes uit het gas dat ontstaat kunnen worden gefilterd. Ten slotte heeft de centrale een unit waarin afval dat ongeschikt is voor de verbrandingsoven, zoals metaal, glas, stenen en gevaarlijke stoffen, er van tevoren uit wordt gesorteerd.

De centrale wordt nog steeds getest. Riza hoopt dat er door het verbrandingsproces geen schadelijke deeltjes in de lucht komen. VICE heeft BPPT benaderd om te vragen hoe effectief de tests waren, maar we kregen geen reactie.

Sommige milieuactivisten geloven dat deze centrale niet de meest efficiënte manier is om de bergen afval in Jakarta tegen te gaan, en meer milieuschade zal veroorzaken dan BPPT beweert. Ze eisen nu dat de overheid bewijs levert dat het gebied geschikt is voor zo’n krachtcentrale en het publiek informeert over de gezondheidsrisico’s, voordat de centrale officieel wordt geopend.

Fajri Fadhillah, een juridisch onderzoeker van de Pollution Control and Environmental Damage Division in het Indonesian Center for Environmental Law (ICEL), zegt dat hij nog nooit een analyse heeft gezien van wat voor impact die de testcentrale op het milieu heeft. “De BPPT en overheid van Jakarta zeggen dat ze onderzoek hebben gedaan naar de gevolgen voor het milieu, maar op allebei hun websites, waar zulke informatie op zou moeten staan, zijn geen onderzoeken gepubliceerd. Het zou openbare informatie moeten zijn,” zegt Fadhillah.

Muharram Atha, woordvoerder van Greenpeace Indonesië, zegt dat de helft van het afval van Indonesiërs huishoudelijk of organisch is, wat niet geschikt is voor verbranding. Dwi Sawung, een woordvoerder voor Walhi, het Indonesische forum voor het milieu, zegt dat het verbrandingsproces niet aan een belangrijk criterium voldoet: het sorteren van gevaarlijk afval.

Volgens Atha kost nat afval meer om te sorteren. Het moet eerst worden behandeld voordat het kan worden verbrand, in tegenstelling tot droog afval. En de verbrandingsoven heeft extra brandstof nodig voor een optimaal resultaat.

“Een afvalcentrale moet een opslaggebied hebben voor het afval en voor het residu van de verbranding, dat bekendstaat als vliegas of bodemas,” zegt Fajri. De centrale kan dat residu zelf niet eeuwig opslaan, omdat het slecht is voor de gezondheid van mensen en het milieu. “De as moet verder worden verwerkt, wat slecht een handjevol afvalbeheercentra kunnen doen.”

De nieuwswebsite The Conversation meldde dat de afvalcentrale nog steeds dioxine kan uitstoten, omdat-ie thermisch wordt aangedreven. Dioxine kan kanker, voortplantings- en ontwikkelingsproblemen, imuunsysteemaandoeningen en hormonale stoornissen veroorzaken.

Zowel Atha en Fajri zeggen dat de beste oplossing voor afvalprobleem uiteindelijk is dat Indonesiërs minder afval zouden moeten produceren. Ook fabrikanten zouden producten moeten maken die tot minder afval leiden. En een nog betere oplossing is om helemaal te stoppen met het gebruik van niet-recyclebare kunststoffen die je maar een keer kunt gebruiken.

Het is ook belangrijk dat bewoners geen voedsel meer verspillen en hun afval scheiden, om de recycling makkelijker te maken. Als afval eenmaal op een berg op een stortplaats belandt, is het namelijk zo goed als onmogelijk om te recyclen.

“Op dit moment is het zo dat het probleem niet helemaal wordt opgelost als we minder plastic gaan gebruiken,” zegt Fadhillah. “Als we niet oppassen, moeten we het misschien wel helemaal gaan verbieden.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Indonesië

Meld je aan voor onze Climate Coverage Now-nieuwsbrief als je onze klimaatverhalen van over de hele wereld wil ontvangen. Als je geen zin hebt om te wachten: lees hier wat we tot nu toe hebben geschreven over de klimaatcrisis.