Door het smeltende Antarctica kan het zeeniveau voor 2100 met 1 meter stijgen

De stijging van zeeniveau's is misschien wel het engste gevolg van klimaatverandering. Wetenschappers zeggen dat in de komende de decennia, miljoenen mensen risico lopen om hun woonplekken kwijt te raken in de Verenigde Staten, grote delen van Azie, veel eilanden in de Atlantische oceaan en natuurlijk grote delen van Nederland.

Maar wat zelfs nog enger is, is dat het veel sneller kan gebeuren dan hiervoor was voorspeld.

Uit een nieuw artikel in Nature, woensdag gepubliceerd, beschrijven twee Amerikaanse klimaatwetenschappers dat een smeltend Antarctica ervoor kan zorgen dat het zeeniveau met 1 meter is gestegen in 2100, en zelfs meer dan 15 meter in 2500 als we broeikasgassen met dit tempo in de ozonlaag blijven pompen. In het slechtste geval voorspelt hun model het dubbele van de zeeniveaustijging die officieel werd voorspeld door de VN voor de komende eeuw.

Voor kuststeden zoals New York en Miami, zou "een tot twee meter heel erg ernstig zijn," zei co-auteur David Pollard van de Pennsylvania State University. Hij voegt daar aan toe dat de overstromingen ook kunnen leiden tot enorme stormen, zoals orkaan Sandy. Een zeeniveaustijging van 10-meter gedurende de komende eeuw "zou catastrofaal zijn," zo gaat hij verder, en zou ervoor zorgen dat grote delen van de planeet onbewoonbaar worden.

Onze lage landen zullen het ook zwaar te verduren krijgen. Op deze kaart kun je de hoogteniveaus van Nederland zien, en wordt duidelijk dat het grootste gedeelte van Noord- en West-Nederland mogelijk onder water zou komen te liggen. Op dit moment heeft Nederland redelijk sterke dijken – zo is de Deltahoogte van de Noordzeedijken op dit moment 11,5 meter boven zeeniveau, maar er zal in de komende eeuw veel aan gedaan moeten worden om te zorgen dat de dijken bestand zijn tegen een enorme stijging in het zeeniveau zoals nu wordt voorspeld.

De drijvende ijsschotsen rondom Antarctica zijn enorm belangrijk tegen het stijgen van het zeeniveau, omdat ze "het ijs op het land ondersteunen," vertelt Pollard me. We weten dat warm oceaanwater de onderkanten van deze ijsschotsen weg late smelten, en de nieuwe modellen houden ook daar rekening mee. Maar volgens Pollar modellen zijn nog steeds niet in staat uit te leggen hoe het kan dat tijdens het Plioceen – een periode 3 miljoen jaar geleden – het zeeniveau zo'n 10 tot 20 meter steeg.

Pollard en DeConto hebben twee andere mechanismen toegevoegd aan hun model die steeds belangrijker zouden kunnen worden naarmate de planeet warmer wordt. In de zomer is de temperatuur rondom de ijsschotsen al rond 0°C volgens het onderzoek; met slechts een kleine temperatuurstijging, zal er veel meer smeltwater en neerslag zijn op Antarctica, waardoor de ijsschotsen mogelijk afbreken.

Wanneer deze ijsschotsen afbreken, komt het tweede mechanisme in beweging – grote ijsmuren die afbreken onder de druk van hun eigen gewicht en in de zee storten. "Wanneer het drijvende ijs is verdwenen, dan is er alleen een verticale klif over van ijs," zei hij. Wanneer het afbreekt, zal de klif "verscheidene kilometers per jaar" eroderen.

"Daarna zal alles heel snel gaan."

We hebben dit proces al eerder zien gebeuren bij bepaalde plekken in Groenland, zei hij.

De Arctica en Antarctica zijn erg verschillend – een is omringd door water, de ander door land, en zee-ijs gedraagt zich in beide situaties anders – maar beiden worden erg beïnvloed door klimaatverandering. Dinsdag werd meegedeeld dat het Arctische ijs zijn jaarlijkse maximum op 24 maart zou hebben bereikt. En volgens satellietbeelden zou dit jaar mogelijk een nieuw record worden bereikt.

Tussen december en februari waren de luchttemperaturen boven de Arctische oceaan 2 tot 6 °C graden boven gemiddeld, volgens de NSIDC. "Ik heb nog nooit zo'n warme, rare winter gezien op de polen," zei directeur Mark Serreze. "De warmte was meedogenloos."

Maar er is ook goed nieuws. Als we ervoor kunnen zorgen dat de wereldwijde temperatuurstijging beneden 2°C blijft – waar klimaatwetenschappers op hameren, "voorspelt ons model dat deze mechanismen niet in werking worden gesteld," zei Pollard, of in ieder geval niet met zulke extreme gevolgen.

Pollard geeft zijn mening niet over de mogelijke sociale gevolgen van het slechtst mogelijke scenario, dat miljoenen mensen hun woonplaatsen zullen moeten verlaten. "Ik heb geen speciale kennis over de sociale impact. Ik kijk alleen naar de natuurkundige kant," zei hij. "Ons onderzoek wijst op een aantal enge onzekerheden, en waar we in de toekomst op moeten letten."

Of we überhaupt beneden de 2°C-stijging kunnen blijven is nog maar de vraag. Het nieuwe onderzoek sluit af met het de enge conclusie dat wanneer al het ijs is gesmolten, dit niet meer terug zal komen – in ieder geval niet binnen duizenden jaren.