Cory Arcangel en de digitale wegwerpcultuur als nieuwe kunststroming

Cory Arcangel: currentmood © Cory Arcangel; Afbeelding met dank aan de Lisson Gallery Foto: Jack Hems

De in Noorwegen gevestigde Amerikaanse internetkunstenaar Cory Arcangel heeft een nieuwe tentoonstelling in de Lisson Gallery in Londen, genaamd currentmood. De expositie bestaat uit een serie van beeld en video die je misschien nog wel het beste kunt beschouwen als een soort datadump, afkomstig van zijn harddrive én uit zijn hoofd. “Ik combineer ideeën die in mijn hoofd rondzwerven met de vreemde afbeeldingen die ik van het internet pluk,” vertelt hij aan The Creators Project.

De tentoonstelling is opgebouwd uit video’s, slideshows, foto’s, prints, tekeningen en een audiokunstwerk. Dat laatste werk bestaat volledig uit een geluid dat ook gebruikt wordt in dubstep om de ruimte voor de drop op te vullen. In de tentoonstelling is het continu op de achtergrond te horen, wat het soms kalmerend maakt, maar op sommige momenten ook doordringend en agressief.

Aan de muren van de galerie zijn werken te zien die reflecteren op de uiteenlopende kwaliteit van afbeeldingen waar we online mee worden geconfronteerd. “De werken in de tentoonstelling beslaan het hele kwaliteitsspectrum. Er zit geen hiërarchie in de kwaliteit of de resolutie,” vertelt de kunstenaar. De Photoshop Gradient Demonstrations maakte hij bijvoorbeeld met behulp van de standaard gradients van Photoshop. Ze zijn kinderlijk eenvoudig om te maken, maar wanneer ze worden afgedrukt als 16-bits laserprints, zijn het ook testamenten van wat kwalitatief het hoogst haalbare is als het aankomt op het reproduceren van afbeeldingen. Arcangel maakt ze al zo lang dat hij vindt dat ze tegenwoordig best mogen worden gezien als Kunst, hoofdletter “K” inbegrepen.

Deze hogeresolutiekunstwerken worden gecontrasteerd met wat we doorgaans beschouwen als wat minder hoogwaardig beeld: onscherpe foto’s van beroemdheden, gummyberen en stockfoto’s van wijnglazen, allemaal opgeblazen in formaten waarvan het nooit de bedoeling was dat ze die zouden aannemen. Er is een vage foto te bewonderen van Marilyn Manson afkomstig van een clickbaitadvertentie, een belabberd bijgesneden foto van Victoria Beckham en een wazige foto van Daniel Radcliffe die zijn honden uitlaat – het soort dat in roddelbladen zou worden gepubliceerd als er geen glitchende, wervelende poel van pixels aan zijn voeten zou hangen.

Arcangel is gefascineerd door afbeeldingen van slechte kwaliteit en hoe die hun stempel op de visuele internetcultuur hebben gedrukt. De beelden in de tentoonstelling zijn gecomprimeerd en zo vaak uitgerekt en verkleind dat hun resolutie abominabel slecht is geworden. Maar ze hangen aan de muur alsof de afbreuk die eraan is gedaan iets is om trots op te zijn. De geschiedenis, het uploaden, downloaden en al het geweld dat ze in die transformaties wordt aangedaan, is nu onderdeel van hun essentie, een bouwsteen van hun esthetiek.

“Je krijgt afbeeldingen te zien die uitgerekt en weer gecomprimeerd zijn, en die bijvoorbeeld wel vijf keer zijn aangepast voordat ze op Instagram terecht zijn gekomen. “Ik vind het vooral boeiend om te zien dat ons idee van waar een afbeelding aan moet voldoen compleet is veranderd. Het is veranderd op een manier die me wel aanstaat. Mensen voelen zich nu prima bij hele slechte kwaliteit.”

Cory Arcangel: currentmood © Cory Arcangel; Afbeelding met dank aan de Lisson Gallery Foto door Jack Hems

Arcangel geniet ervan dat zijn werken in het Lisson hangen, waar ze een dialoog aangaan met de institutionele ruimte van de galerie. “De meeste van deze afbeeldingen zou je nooit tegenkomen in een museale context, omdat de kwaliteit simpelweg zo slecht is. In de kunstwereld bestaan er een hoop conventies over resolutie, vooral als het aankomt op commerciële fotografie. Ik heb mijn werken hier opgehangen omdat ik ermee wil zeggen dat dit onze echte wereld is. Dit is hoe ik de wereld zie, en ik kan me voorstellen dat de meeste mensen hem tegenwoordig zo zien. De Lisson Gallery heeft een gevestigde reputatie en dat heeft weer invloed op hoe er wordt gekeken naar de kunst die er hangt. Het draagt bij aan het idee dat deze beelden de moeite waard zijn, dat er iets interessants te zien is.”

Het is een dadaïstische gedachte: hang iets aan de muur van een museum en opeens is het kunst. Maar wat Arcangel zegt is desalniettemin ook waarheid. We hebben op het internet dagelijks te maken met een beeldensoep die nog nooit zo willekeurig en obscuur is geweest. Slecht beeld lijkt een onmiskenbaar onderdeel van het internet geworden, die alleen van buitenaf van een echt nieuwe context voorzien kan worden. Het is een hele decentraliserende ervaring.

Een ander type beeld dat gebruikt wordt in de tentoonstelling zijn de screenshots van het besturingssysteem van Arcangels computer. Er staan meerdere schermen open en je ziet de bureaubladachtergrond. Ook zijn er instructies te zien voor het gebruik van de ingebouwde post-its. De woordenboek-app staat open naast een scherm met Cory’s oude gamekunstwerken. De hacks, de aangepaste games van zijn 8-bit-serie, en afbeeldingen van de NES-game MIG-29 Fighter; het zijn allemaal werken van tien jaar geleden, die hij nu heeft verwerkt in nieuwe stukken.

Arcangel voegde ook een online component toe aan de tentoonstelling. Sommige van de afbeelding verwerkte hij namelijk in clickbaitreclames – advertenties met titels als “27 tekenen dat je kat een hekel aan je heeft” die onderaan artikelen verschijnen. Gedurende de loop van de tentoonstelling houdt hij bij welke advertenties het meeste clicks opleveren en verwijdert hij de minst succesvolle. Zie het als een soort performancekunstwerk over online-advertenties.

“Het is internetkunst pur sang. Ik gebruik een plaats op het internet die de afgelopen jaren steeds belangrijker is geworden, en daar voer ik een soort interventie uit, een performance. De afbeeldingen in de tentoonstelling staan in verband met de beelden die je normaal gesproken ook in zo’n advertentie zou zien, dus ontstaat er een mooie dialoog.”

Currentmood functioneert als een soort beoordeling en documentatie van het huidige technoculturele klimaat. Het gaat over de taal van het met internet doordrenkte leven, de werkwijze die daarbij hoort, en de onbewuste ervaringen die we opdoen als we online eigenlijk ergens anders mee bezig zijn.

Daar ligt de paradox. Aan de ene kant speelt een groot deel van ons leven zich op het scherm af, dus waarom hebben we dan niet wat meer aandacht voor de kwaliteit van de afbeeldingen die erop te zien zijn? Aan de andere kant is vluchtigheid kenmerkend voor het internet. Dus wat heeft het voor zin om daar moeite in te stoppen? “Ik vind het interessant dat de wereld op internet zo kortstondig is. We zien het als een realiteit en het neemt een groot deel van onze levens in beslag, maar eigenlijk is het net als met mode, als broeken met wijde pijpen ofzo. Het is allemaal tijdelijk,” merkt Arcangel op.

Een mogelijk antwoord is dat de snelheid van het internet dingen op de een of andere manier goedkoper maakt. Een ervaring wordt minder waardevol als ze toegankelijk en gemakkelijk te reproduceren zijn. Arcangels tentoonstelling maakt ons niet alleen bewust van dat feit, maar vecht ook tegen die vergankelijkheid door virtuele vormen als kunst te archiveren. Ook de digitale wegwerpcultuur verdient een schijnwerper.

Cory Arcangel: Hank, 2016 © Cory Arcangel; Courtesy of Lisson Gallery

Currentmood is tot 2 juli 2016 te zien in de Lisson Gallery in Londen. Om meer te weten te komen over Cory Arcangel en zijn werken, ga je naar zijn website.