Fotografen van nu kruipen in de huid van Ed van der Elsken

Ed van der Elsken was zijn tijd ver vooruit. Nog voor Instagram en smartphones met camera's zag hij het mooie van het leven op straat. Op dit moment is zijn werk te zien in een overzichtstentoonstelling in het Stedelijk in Amsterdam. Iedereen die gaat kijken, zal denken: waar haalde hij toch al die markante figuren vandaan?! Nou, gewoon uit zijn eigen omgeving, zoals iedereen een eigen omgeving heeft. En het is dus zeker de moeite waard om daar het mooie van in te gaan zien.

Om dat laatste te bewijzen, heeft het Stedelijk een fotowedstrijd uitgeschreven. Iedereen is uitgenodigd om zijn of haar eigen hedendaagse draai aan het werk van Ed van der Elsken te geven. Doe dat, want wie weet hang je straks nog in het Stedelijk.

Voor wat inspiratie sprak Creators met vijf deelnemers, die absoluut fotografen van nu zijn: Sophie van der Perre, de 'Sizoo Brothers' Bastiaan, Willem en Bob, en Debra Barraud van Humans of Amsterdam. Ze lieten ons hun inzending voor de fotowedstrijd van het Stedelijk alvast even zien.

Net als Ed van der Elsken begeeft zij zich rond bijzondere mensen, die ze prachtig vastlegt.

Op wat voor manier is Ed van der Elsken een inspiratiebron voor jou?
Ik ben een ontzettende bewonderaar van zijn werk. Ik weet nog dat een aantal jaren geleden, toen ik net naar Amsterdam was verhuisd en documentairefotografie studeerde op de academie, ik regelmatig beroep op hem deed als inspiratiebron. Ik kocht het boek Love on the Left Bank en veel beelden voelden toen als vergelijkbaar met wat ik met mijn eigen vrienden beleefde en vastlegde.

Van der Elsken putte veel inspiratie uit zijn directe omgeving. In hoeverre is dat ook bij jou het geval?
Dat is ook precies wat ik in mijn persoonlijk werk doe. Al jaren fotografeer ik mijn vrienden en muses op een spontane ongedwongen manier, waardoor het vaak indringende portretten worden, die een zeer eigentijds beeld schetsen. Het is een soort dagboek van de momenten die we samen beleven.

Specifiek over jouw inzending: Wat is het verhaal van deze twee meisjes?
Toen ik de vraag kreeg om een beeld te schieten geïnspireerd op Ed van der Elsken, moest ik eigenlijk onmiddellijk aan Jackie en Gaia denken. Mocht Ed deze meisjes gekend hebben, had hij ze zeker ook vastgelegd. Binnen zijn indrukwekkende portfolio komt vaak die heel indringende foto in mij op van het koppel dat in elkaar verstrengeld op de bank ligt.
Doordat Ed van der Elsken vaak de liefde en emotie vastlegt, heb ik gekozen om twee meisjes op een verbonden, indringende manier vast te leggen. In mijn inzending kijken ze allebei recht in de camera en voelt het alsof ze me toelaten in hun moment.

Welke elementen van Van der Elsken zitten er volgens jou in deze foto?
De weerspiegeling van een beeld van een eigentijds verliefd koppeltje. Er zit ook soort van indringende rauwheid in, maar dan op een zachtere manier en in mijn eigen stijl.

Ben je voor deze wedstrijd trouwens anders te werk gegaan dan normaal?
Niet echt. Ik wilde Gaia en Jackie sowieso heel graag fotograferen, en vond dit de perfecte gelegenheid. Normaal gezien zou ik met een styliste hebben gewerkt, maar ik wilde hen heel graag in hun eigen stijl vastleggen zodat het heel persoonlijk en natuurlijk overkwam.

Bastiaan, Willem en Bob Sizoo weten hoe Instagram werkt, en ze delen hun foto's met hun meer dan 12.000 volgers.

Hoe beïnvloedt het werk van Van der Elsken jullie werk in het algemeen?
Het werk van Ed van der Elsken heeft ons een andere visie op Amsterdam gegeven. We herkennen de plekken die hij fotografeerde en het is tof om te zien hoe deze zijn veranderd, maar toch ook hetzelfde zijn gebleven

Wie hebben jullie gefotografeerd, en wat is hun verhaal?
Willem: Ik heb Storm gefotografeerd. We hebben basically gechillt in Amsterdam en enkele foto's gemaakt. Hierdoor is de connectie tussen fotograaf en model veel fijner, je gaat als vrienden met elkaar om.

Bob: Ik heb mijn foto in Londen gemaakt bij de Barbican Estate. De man op de foto kwam ik toevallig tegen toen ik daar met vrienden aan het fotograferen was. Toen ik op de man afliep begon hij al direct over fotografie te praten. Hij was net terug van een wereldreis. Hij liet ook heel trots zijn Leica zien nadat ik zijn portret had geschoten. Ik heb bewust een deel van zijn gezicht onherkenbaar gelaten, zodat de foto vragen blijft oproepen.
Bastiaan: Ik heb fotografiestudent Puck gefotografeerd. We hadden een middag voor deze foto uitgetrokken om in de Haarlemmerbuurt deze foto te maken, het moest een ode aan Ed worden. Omdat ik dicht bij het thema wilde blijven was ik specifiek op zoek naar een type op wie iedereen in één oogopslag verliefd kan worden, dat werd Puck.

Voor deze wedstrijd hebben jullie natuurlijk alles uit de kast getrokken. Was jullie manier van werken deze keer anders?
Willem: Ik heb iemand gefotografeerd die ik al kende, waardoor de expressie van de persoon oprechter is dan wanneer ik een model had geportretteerd waarmee ik geen connectie had. Dit deed Ed ook met het fotograferen van zijn vrienden in Parijs in de jaren zestig.
Bob: Ik heb vooral in de nabewerking bewust gekeken naar het werk van Ed. Vandaar dat de foto uiteindelijk zwartwit is geworden. Dit brengt het oude effect echt terug.
Bastiaan: Meestal is het vrij duidelijk dat mijn modellen poseren, maar nu probeerde ik juist de indruk te wekken dat het een spontaan moment was. Ik zocht een beeld waar iedereen in één oogopslag verliefd op kon worden. Daarom vroeg ik Puck om van de camera weg te lopen, om vervolgens recht in de camera over haar schouder te kijken

Jullie weten alles van Instagram. Denken jullie dat Ed van der Elsken het daar ook goed zou doen, of is er sinds zijn tijd te veel veranderd?
Instagram is een apart platform. De succesvolste instagrammers posten vaak eye candy – meestal clichématige foto's die prettig voor het oog zijn. De stijl van Ed is zeer uitgesproken en zijn straatfotografie is iets wat door het instagrampubliek nog te veel onderschat wordt. Wij ervaren dat op het moment ook. Vroeger postten we vaak clichés maar nu dat we alledrie in Amsterdam wonen, posten we steeds vaker straatfoto's en portretten. Je ziet dan dat die foto's minder likes vangen. Dit maakt ons vrij weinig uit, omdat we posten wat we willen.
We denken dat het werk van Ed ook beter tot zijn recht komt op print dan online.

Door haar project Humans of Amsterdam weet ze alles van straatfotografie.

Wat is voor jou de inspirerendste foto van Ed van der Elsken?
Deze vraag is lastig te beantwoorden omdat Ed in zijn leven zo veel prachtige foto's heeft gemaakt. Ik vind de foto van het meisje in het metrostation heel mooi. Ik vind haar kwetsbaar en dat is iets waar ik ook altijd naar zoek wanneer ik mensen fotografeer. Het feit dat ze op een een openbare plek is vergroot die kwetsbaarheid misschien wel. Ik heb de keuze voor mijn inzending ook op deze foto gebaseerd.

Specifiek over jouw inzending: waarom sprak zij je aan?
Ik zoek altijd naar mensen die geen haast hebben. Ze zat samen met haar hond op Amsterdam Centraal rustig naast de piano op de grond. Ik ga graag het gesprek met mensen aan en wanneer zij moeten rennen voor de trein heeft dat weinig zin. Ze viel natuurlijk ook op door haar dreadlocks en haar hond maar juist het feit dat ze eruit zag of ze tijd had, gaf de doorslag. Die soort trieste blik in haar ogen sprak mij ook erg aan.

Wat was het verhaal van het meisje en haar hond?
In het gesprek vertelde ze me dat ze twee jaar lang een relatie had gehad terwijl ze op een ander verliefd was. Er ging geen dag voorbij dat ze niet aan die ander dacht. Een paar maanden geleden had ze besloten haar relatie te beëindigen en verder te gaan met die andere man. Toen ik haar vroeg hoe dat voelde zei ze dat de ze zo verliefd was dat het soms overweldigend was.

Straatfotografie is natuurlijk echt jouw genre. Hoe is dat sinds de tijd van Van der Elsken veranderd?
Vroeger was het een stuk bijzonderder om gefotografeerd of gefilmd te worden, misschien zelfs wel een eer. Nu is er een overkill aan media, foto's en film. Daarbij komt ook kijken dat het internet een plek is waar je foto, verhaal of video viral kan gaan en het dus veel meer mensen bereikt dan vroeger. Dat is iets waar veel mensen bewust van zijn en voorzichtig mee om willen gaan. Ik ben daar bewust van en ben daarom ook zo transparant mogelijk. Mijn kracht zit juist in het sociale. Ik spreek mensen aan, ik stel mezelf voor en ik vertel ook dat ik hun foto en verhaal wil publiceren op Humans of Amsterdam. Soms vraag ik mij wel af wat er zou gebeuren als ik de tactiek van Ed van der Elsken zou toepassen. Of dat nog zou kunnen in de tijd waar we nu in leven.

Ga zelf aan de slag met de tactiek van Van der Elsken en wie weet hang je binnenkort in het Stedelijk in Amsterdam. Op de website van het museum lees je alles over de wedstrijd.