In Utrecht springt nu een walvis van plastic afval uit het water

Dat er een hoop plastic afval in de oceaan ligt weten we, maar sinds deze week zijn ook de Utrechtse grachten vijf ton aan rotzooi rijker. Het New Yorkse ontwerpbureau StudioKCA heeft er namelijk een twaalf meter hoge walvis in losgelaten, die compleet is opgebouwd uit rotzooi die ze hoogstpersoonlijk uit de plasticsoep hebben gevist. De walvis heet Skyscraper (The Bruges Whale), en zwemt om precies te zijn in de Catharijnesingel.

Zoals de naam van het werk al een beetje verraadt, stond het werk eerder al in Brugge. Daar was afgelopen zomer de Triënnale Brugge, een kunst- en architectuurfestival dat als thema de ‘vloeibare stad’ had, en StudioKCA had gevraagd of ze ook een bijdrage wilden leveren. Toen een hoogleraar van de Universiteit Utrecht de walvis daar zag, was ze zo onder de indruk dat ze vastbesloten was om het dier naar Utrecht te halen. Dat lukte, en vandaag wordt het onthuld.

StudioKCA wordt gerund door Jason Klimoski en Lesley Chang. We spraken de eerstgenoemde over hoe ze de plasticsoep zijn afgestruind voor materiaal, wat er zoal in verwerkt zit en hoe dit alles kan bijdragen aan het opschonen van de oceaan.

Creators: Hoi Jason, waarom hebben jullie precies een walvis gemaakt?
Jason Klimoski: We willen laten zien welke impact de mens op de oceaan heeft. Op dit moment is er 150 miljoen ton aan plastic afval in de oceanen, en daar voegen we elk jaar nog acht miljoen kilo aan toe. De walvis is het grootste dier in de oceaan (ook op aarde trouwens), dus dat leek ons wel treffend. Wat gewicht betreft, drijft er ook meer plastic in de oceanen dan dat er walvissen zijn.

Is jullie walvis levensgroot?
Het is een babywalvis, van in totaal ruim twaalf meter hoog. We hebben maar vijf ton afval gebruikt, dus je kunt je voorstellen hoeveel walvissen we zouden kunnen maken van ál het plastic uit de oceaan.

Waar hebben jullie het plastic voor deze walvis opgevist?
We hebben vooral een heleboel uit Hawaï gehaald. Het meest zuidoostelijke puntje van het grootste eiland is de perfecte plek om rotzooi te verzamelen. Door de zeestroom spoelt hier veel afval aan vanuit de plasticsoep uit de Grote Oceaan. De rest komt uit rivieren in de staat New York, die uitmonden in de Atlantische Oceaan. Maar eigenlijk hadden we het op zoveel plekken kunnen opvissen; naar welk water je ook afreist, overal kom je wel drijvend plastic tegen.

Waarom hebben jullie het plastic dan eigenlijk niet uit de Noordzee gehaald? Dat lijkt me wel wat minder belastend voor het milieu.
Daar heb je een goed punt. Voor ons was het praktischer om afval uit de Verenigde Staten te halen, omdat we daar ook aan het bouwen waren. Maar als we de walvis in Brugge hadden gebouwd, dan hadden we het plastic absoluut uit de Atlantische Oceaan en de Noordzee verzameld.

Het gekke is dat we alsnog een hoop plastic tegenkwamen van producten die niet in de Verenigde Staten waren geproduceerd. Uit Europa, maar ook Rusland en China. Het is beangstigend om te bedenken, maar het plastic in die walvis zou dus vanuit de hele wereld kunnen komen.

Wat hebben jullie zoal aangetroffen in Hawaï?
Echt van alles, van tandenborstels tot toiletten en speelgoed. Echt ieder ding dat je kunt bedenken dat van plastic is gemaakt, ligt op dat verlaten stukje land aan de Grote Oceaan.

Geldt dat ook voor het plastic in de walvis?
In de walvis zit een berg keukengerei verwerkt, maar ook jerrycans, een hondenhok van kunststof, een heleboel plastic containers en flessen van brouwerijen vanover de hele wereld, zoals Heineken. En zelfs een drumstel uit de jaren zeventig. Sommige dingen drijven gewoon al tientallen jaren rond op zee.

Jullie walvis is blauw met wit. Hebben jullie het afval daar ook op uitgezocht?
Ja. Toen we op het strand plastic afval zochten, hebben we ons gefocust op blauw en wit, en alleen dat naar de studio in New York gebracht.

Heb je in Hawaï ook ondervonden wat voor impact het plastic direct op de natuur heeft?Plastic is daar gewoon geïntegreerd met het zand. Als je een handjevol zand pakt, kun je daar allemaal kleine stukjes plastic in zien. Maar wat ik het akeligst vond is dat in sommige flessen en plastic objecten allemaal kleine tandafdrukken zaten. Waardoor je extra goed beseft dat er dieren aan het plastic hebben geknabbeld en het opeten.

Wat doen jullie verder zelf om het plasticprobleem aan te pakken?
Als studio proberen wij altijd gerecycled materiaal te gebruiken in onze projecten, en zo min mogelijk plastic. Als we toch wel plastic gebruiken, zorgen we dat het in de recyclebak terechtkomt. Als we dat allemaal zouden doen, zou dat zeker helpen om de hoeveelheid plastic die in onze oceanen terechtkomt te verminderen.

Kan jullie walvis daar nog aan bijdragen?
Met de walvis willen we het probleem zichtbaarder maken; het moet ervoor zorgen dat mensen erover in gesprek raken. De meeste mensen die de walvis zien, merken pas dat het van plastic troep is gemaakt als ze dichterbij komen. Dan komt ook de realisatie. Ik hoop natuurlijk dat ze dan gaan heroverwegen op welke manier ze zelf plastic gebruiken.

Is dit plastic afval eigenlijk een handig materiaal om mee te werken?
Nee, het is verschrikkelijk. Het materiaal dat we uit de oceaan hebben gevist is nogal smerig, en het duurde lang om dat helemaal schoon te krijgen. En om het plastic in de juiste vorm te krijgen moesten we er ook in zagen en boren, waardoor alles naar verbrand plastic rook.

Ga je nog vaker met plastic afval werken?
Voor dit jaar is het even genoeg geweest.