Het jaar 2017 in kapotte kunst

Tijdens een beeldende vorming-uitje ben ik wel eens door een boze bewaker het museum uitgezet omdat ik een kinetisch kunstwerk wilde laten draaien. Ik gaf er een flinke mep tegenaan, en inderdaad, het draaide. Dit gebeurde flink wat jaren geleden, en voor zover ik weet staat deze houten zwaan nog steeds ongeschonden stil te staan in het Kröller-Müller Museum. Maar natuurlijk zijn er ook gevallen waarbij de kunst een tikkeltje minder kinetisch was en het een flinke mep niet overleeft. Omdat er ook dit jaar weer heel wat kunstwerken in duizenden stukjes op de schroothoop belandden, is hier een virtueel overzicht, om alle kapotte kunst van 2017 een speciaal plekje te geven.

De meest knullige – en misschien wel meest iconische – vernacheling van hedendaagse kunst dit jaar, is toch wel de selfiepoging met een installatie van Simon Birch. De kunstenaar had een stuk of vijftig sokkels in een ruimte geplaatst. Leuk. Een vrouw probeerde een plaatje te schieten van zichzelf en het werk. Ook leuk. Maar ze struikelde, en dat resulteerde in een heuse kunstdomino, die een schade van 200.000 dollar opleverde.

Kunst is complex. Want is dat lange lichtgevende voorwerp nou een lantaarpaal of daadwerkelijk een kunstwerk? Het verschil is immers niet altijd heel groot. Dat bleek zeker voor vastgoedbedrijf Reko in Raalte. Het bedrijf sloopte een oud postkantoor in het dorp. Voor dat pand stond een tien meter hoog aluminium object, dat met een kraan naar beneden werd gehaald en in een shredder belandde. Toch jammer dat niemand de slopers had verteld dat het om het kunstwerk van Willem Hussem ging.

In Terneuzen werd dit voorjaar de boerderij van kunstenaar André Smits gesloopt, vanwege de bouw van van een nieuwe Zeesluis. Van zijn boerderij had André door de jaren heen een waar kunstwerk gemaakt: op de muren schilderde hij de namen van de 500 kunstenaars die hij over de hele wereld in hun atelier had gefotografeerd. Gelukkig worden een paar brokstukken tentoongesteld in een museum in het Belgische Kemzeke. Maar de pijn is er niet minder op, vertelt André aan Omroep Zeeland: “Het doet me wel wat hoor, mijn kunstwerk vermorzeld,” terwijl op dat moment het halve dak van het huis in elkaar stortte.

Kunst gaat niet altijd met opzet kapot. Eerder dit jaar schreven we over een lieve brommende beer. Of nouja, een beer die eigenlijk niet meer bromt. En dat is precies het probleem. Gelukkig is er voor deze opgezette beer in het Missiemuseum in het Limburgse Steyl een inzamelingsactie begonnen, zodat de beer gerestaureerd kan worden en binnenkort weer kan brommen. Soms gaan kunstwerken ook uit zichzelf kapot.

In een ander geval was een auto-ongeluk de oorzaak van kapotte kunst. Kapotte rotondekunst om precies te zijn. Op de website van Maasduinen Centraal is de oorzaak van het ongeval in Gennep te lezen: “de bestuurder verloor controle over zijn Opel, en belandde met de auto op de rotonde aan de Brabantweg.” Op die rotonde stond een kunstwerk van een serie grote aardewerken potten. Daarvan werd er één volledig aan scherven gereden, maar gelukkig raakte de bestuurder niet gewond.

In Leiderdorp sloegen ‘vuurwerkvandaaltjes’ hun slag. De som was snel gemaakt voor de gemeente: drie kapotte prullenbakken, drie afvalcontainers, twee hondenpoepbakken, twee verkeersborden, een putdeksel en een paal. Tel daar vervolgens de vernieling van het kunstwerk Moeder en Kind van Frank T.S. Letterie bij op, en je komt uit op een schade van 6000 euro. Hoe opvallend het ook is dat schade aan kunst voornamelijk in euro’s wordt uitgedrukt, 6000 valt nog best mee voor een bronzen kunstwerk en een rits straatattributen, toch?

Ook werd er weer flink wat kunst gejat. In Oude Pekela stond tientallen jaren het werk Man Achter Hondenkar van Hans Mes, maar dit werd een man achter een kar, nadat afgelopen winter de hond werd gejat. Ook het werk van Maria Roosen overleefde kunstroof niet. In een park in Apeldoorn hing ze een net vol billen, borsten en penissen in een boom. Mogelijk wordt het kunstwerk vervangen. “Lullig om te zeggen misschien, maar het moet wel hufterproof gebeuren en de vraag is nu dus of dat in een boom wel kan,'' vertelt wethouder Detlev Cziesso aan De Stentor. Ook een bronzen stier in Schalwijk, werd beschadigd na een poging tot diefstal. Nadat de dieven de pootjes van het beest niet doorgezaagd kregen, duwden ze de sokkel maar omver.

2017 was het jaar van 100 jaar De Stijl, en daar was lang niet iedereen het mee eens. Vernielers van de Rietveldstoel in Utrecht hadden duidelijk nogal weinig boodschap aan het thema van dit jaar. Afgelopen juli werd ook de XL-stoel in het Máximapark aan diggelen geslagen. In Ootmarsum is vermoedelijk een steen tegen een glaskunstwerk van Willem Wilmink gegooid, het Stijlpavilioen in Amersfoort kwam er niet ongeschonden vanaf en de Zwolse kunstroute – die de gemeenschap een half miljoen euro heeft gekost – is sinds afgelopen mei niet meer wat het moet zijn. “Een van de audioscopen wordt op korte termijn afgevoerd naar een bronsgieterij,” is op de website van ZwolleNu te lezen.

Het lijkt dat de verbouwereerdheid onder gemeenten groot is als het om kunstvernieling gaat. Maar dat ze er zelf ook wat van kunnen, daarover schreven we afgelopen november, toen de gemeente Amsterdam binnen een uur het straatkunstwerk van kunstcollectief Kamp Seedorf wist weg te spuiten.

Toch waren het dit jaar vooral kunstroutes het slachtoffer van kunstvandalisme. Op de Scheldeboulevard in Terneuzen – ja, daar waar ook al een kunstboerderij werd gesloopt – werd het kunstwerk De Schepping van de Wereld van Dirk Van Hecke van zijn sokkel getrokken. Verder werd in Delft een Blauw Hart ingeslagen en bij de kunstroute in Renswoude overleefde Vrijheid van kunstenares is Karin van Veldhuisen - van den Broek het niet.

Misschien hadden deze vernielers gewoon een bezoekje moeten brengen aan de fotobeurs UNSEEN in Amsterdam. Een walhalla voor vandalen, want voor een prikkie kon je daar je eigen kunstwerk slopen. In de speciaal voor de beurs opgezette Smash Gallery, lagen een paar ballen klaar en hingen ingelijste foto’s aan de muren, om hier je woede op af te reageren.