Met kerst zijn we allemaal verenigd in kitsch

Kitsch is geweldig. Het heeft alles wat de tegenpool kunst niet heeft. Het is makkelijk, voorspelbaar en vooral: het is voor iedereen. Waar kunst toch wel iets te vaak zorgt voor verdeeldheid – mensen die het wel of niet snappen, mensen die het wel of niet voelen, mensen die wel of niet door de beschrijvingen heen komen – past kitsch bij uitstek bij de kerstgedachte. We zetten onze huizen collectief vol met alles dat goud is, lampjes heeft en waar het liefst lekker veel batterijen in moeten. En dat is geweldig. Want voor even zijn we verlost van die beklemmende goede smaak en hoeven we ons vooral niet voor slechte smaak te schamen. Kitsch is wat dat betreft een synoniem voor vrede op aarde.

De 364 dagen voor kerst worden op het gebied van smaak getekend door verdeeldheid. We vinden allemaal van onszelf dat we een goede smaak hebben, en nog meer hebben we een mening over de smaak van de ander. Of je het nou hardop zegt of niet, iemands smaak heeft invloed op hoe goed je vrienden met die persoon kan worden. Stel, je komt thuis bij iemand die je nog niet zo goed kent en bij binnenkomst staren de houten letters ‘HOME IS WHERE THE HEART IS’ je recht in de ogen aan, ruik je overal chocolate chip cookie-geurkaars en hoor je Marco Borsato zachtjes op de achtergrond. Dan denk je waarschijnlijk: heb ik niet nog ergens een huisdier die eten moet krijgen, of iets anders waardoor ik hier zo snel mogelijk weg kan? Of juist: wow, ik heb zó veel gemeen met deze persoon. Hoe dan ook hebben deze oppervlakkige dingetjes invloed op de mate waarin je vrienden gaat worden met die persoon.

Met kerst doet het er even niet toe. Dan dompelen we ons collectief onder in pure wansmaak – niet alleen binnenshuis, maar eigenlijk op iedere plek waar redelijkerwijs voor een stopcontact gezorgd kan worden. Gebouwen en winkelstraten worden versierd met een hoeveelheid lampjes die waarschijnlijk zelfs vanuit de ruimte zichtbaar is. En binnen gaan we echt helemaal los. Normaal houdt mijn mama zich religieus aan haar kleurenschema (beige-zwart-goud), maar ze heeft er geen probleem mee om alle oude kersttroep van zolder te halen. Onze kerstboom is gevuld met zelfgemaakte props, zoals een slinger van macaroni en een lelijke kerstbal die ik maakte in de kleuterklas, aan de deur hangt een kerstkrans en terwijl je sanitair ontspant, word je aangestaard door een een plastic kerstman die ‘ho ho ho’ roept als je op een knopje drukt.

En mijn mama is niet de enige die zich hieraan schuldig maakt. Zelfs op de marmeren tafel van de meest stijlvolle architect staat toch wel minimaal een schaaltje met daarin een dennenappel en enkele kerstballen. Rond die dennenappel hangt een bordeaux-rode strik. En die fauteuil van Le Corbusier moet toch echt even wijken voor een naaldboompje dat met kluit en al uit het bos is gerukt. Tijdens kerst zijn er geen clichés meer en wordt minimalisme ondergesneeuwd door alles wat glimt, glittert en glanst. Meer is even ook echt meer.

Dat maakt kerstversiering niet alleen het summum van wansmakelijke gezelligheid, maar ook het toppunt van eensgezindheid. Iedereens interieur wordt namelijk exact hetzelfde. De glinsterende kerstballen, oubollige kerstkribbes bedekt met nepsneeuw en beeldjes van kerstpoppen met een bontjas zijn te vinden in het huis van een snob, de jouwe en zelfs de verblijfplaats van je aartsvijand. Want iedereen, snob of leek, asociaal of grootste lieverd op aarde, heeft een voorliefde voor kitscherige kerstbomen. Je herkent jezelf in de liefde voor kitscherige kerstversiering van een ander. Je beseft dat je buur, bakker en baas allemaal hetzelfde kleine hartje hebben. Kerstkitsch is dus een brug tussen aso’s en snobs, een grote warme knuffel die alle verschillende mensen ter wereld verbindt.

Met andere woorden: kitsch is de drijvende kracht achter de kerstgedachte. Het zorgt er één dag in het jaar voor dat haat, verdeeldheid en afgunst verdwijnt. Interieursnobs en mensen die geen bal geven om hoe hun huis eruitziet, worden plots verenigd in die liefde voor kerstversiering. Er is geen verschil meer tussen hoge en lage cultuur, tussen hippies en kille bankdirecteuren. We zijn geen designers, architecten of studenten meer. We zijn liefhebbers van kerst, mensen met allemaal dezelfde kleur bloed: groen-rood, de kleur van kerst.