Thomas Kuijpers fotografeert aanslagen die nooit gebeurd zijn

Hoe reëel is onze angst voor terrorisme eigenlijk? Ik heb goed gevolgd wat er is gebeurd in Barcelona, Parijs en Brussel en in elk van deze steden ken ik wel iemand, maar niemand die daadwerkelijk bij een van deze aanslagen aanwezig was. Hetzelfde geldt voor Thomas Kuijpers, en toch is hij bang voor terrorisme. Die angst werd de basis voor Bad Trip, een serie raadselachtige zwartwitfoto's van plekken die hem aan een aanslag deden denken.

Thomas vertelt dat hij aan de serie begon vlak nadat Trump president werd. Hij vroeg zich af waarom mensen in hemelsnaam op deze man stemmen. Zouden ze hopen dat hij onze collectieve angst weg kan nemen? Thomas was niet de enige met vragen, de halve wereld leek na de verkiezingsuitslag wel enigszins in shock. Zelf heb ik demonstratief mijn facebookpagina dagenlang volgegooid met kattenplaatjes en filmpjes van luiaarden. Toch voel ik die angst waar Thomas het over heeft ook wel. Als ik in de bioscoop zit, check ik de nooduitgang en besef ik, net als Thomas, dat je in een overvolle metro flink de lul bent als er iets gebeurt. Maar waar ik deze momenten gewoon doorsta, en mijn bangigheid probeer weg te cijferen door aan puppies te denken, maakt Thomas juist een foto van dat moment van paranoia.

Zo fotografeerde hij laatst nog de overblijfselen van een rommelmarkt. Thomas vertelt dat hij hier een paar jaar geleden nog gewoon een gezellig marktje in zou zien, maar nu deed de ravage hem denken aan een busje dat er doorheen gereden was. En toen hij laatst een koffietje aan het halen was, stuitte hij op een wereldkaart waarop pijlen naar Europa waren gericht. Hij dacht direct dat het om vluchtelingenstromen ging, maar het bleek gewoon om landen te gaan waar koffiebonen vandaan komen.

Als Thomas naar zijn atelier gaat, relativeert hij deze momenten juist. Dan begint hij – bijna therapeutisch – terug te redeneren wat nou eigenlijk de grondslag was van deze paranoia, door kranten en internetfora door te spitten. Thomas lijkt zich hiermee af te vragen of wij, als maatschappij, gevoed worden door angstzaaiende berichtgeving of fake news. In een van de collages van Thomas zie je krantenartikels waar de kop 'terrorisme' boven prijkt of de mededeling '5 dead, 40 injured'. Deze krantenkoppen worden gecombineerd met foto's van vlaggen, een stuk van een machinegeweer en een verlopen paspoort. Maar ook zitten er facebookberichten en persoonlijke notities in zijn collages verwerkt. Of een foto die Thomas laatst tegenkwam, van ontspannen soldaten op het strand in Côte d'Azur. Een bizar beeld, militairen en vakantie horen toch niet bij elkaar? Verder maakt Thomas vaak referenties naar speelgoed en Hollywoodfilms, omdat dit de voornaamste referentie is die veel mensen in de westerse wereld hebben met oorlog en geweld. Thomas presenteert zijn collages door deze centimeters dikke beeldverzameling tussen de muur en doorzichtige plaat plexiglas te schroeven. Bovenop prijkt de foto die hij nam in zijn moment van paranoia.

In Foam zijn nog een aantal andere foto's te zien. Het eerste beeld dat mij opviel was een portret van een man op een brug. Zou dit in Londen zijn? Later hoor ik van Thomas dat het om een zelfportret gaat, met de titel This is where it happens. In een andere serie, ook onderdeel van Bad Trip, combineert Thomas twee foto's. Eén van een vrouw met hoofddoek die op YouTube naar een speech van een imam luistert. Daarnaast hangt een foto van een blonde vrouw, die op haar computer door Facebook scrollt. Een beeld dat heel speculatief is. Thomas lijkt je hierover na te willen laten denken door elk beeld twee titels te geven. Eén is de beschrijving van wat er werkelijk gebeurt, de andere titel benadrukt het gevoel dat getriggerd wordt. De beelden zijn daarnaast bijna zwart – verduisterd zoals Thomas het noemt – waardoor je een weerspiegeling van jezelf ziet in de foto. Zo kun je bijna niet anders dan de situatie reflecteren op jezelf.

Vrijwel al het werk van Thomas gaat over hoe beelden ons beïnvloeden. Hij vertelt dat hij zelf altijd wel bewust is van de impact van beeld en berichtgeving in de media, maar toch wordt hij erdoor beïnvloed en bang gemaakt. Hij kan zich voorstellen dan dit nog makkelijker gaat bij mensen die zich minder bewust opstellen. Volgens Thomas is waakzaamheid begrijpelijk, maar is al die angst voor een terreuractie niet functioneel. Angst is volgens hem een oergedachte en alleen functioneel zodat je wegrent voor een hongerige leeuw.

Bad Trip is nu te zien in de tentoonstelling Foam Talent in Foam in Amsterdam. De officiële opening is op 22 september en in hetzelfde weekend laat Thomas Kuijpers een ander deel van zijn serie zien in Liefhertje en de Grote Witte Reus tijdens UNSEEN Amsterdam.