In 2017 was de Bijlmerbajes een museum, maar straks niet meer
Al het beeld door auteur.

FYI.

This story is over 5 years old.

Kunst

In 2017 was de Bijlmerbajes een museum, maar straks niet meer

Een rondje door de voormalige gevangenis voordat het complex op de schop gaat.

Kerst heeft dit jaar een bittere nasmaak voor Lola Lik. De creatieve broedplaats opende in januari in de voormalige Bijlmerbajes in Amsterdam, waar ook een asielzoekerscentrum is gevestigd. Volgend jaar wordt de bajes met de grond gelijk gemaakt, om te wijken voor een schitterende nieuwbouwwijk. Alles en iedereen in Lola Lik – waaronder een restaurant, hotel, boksschool, bioscoop, taalschool, ateliers en taartenbakkerij – moeten na bijna precies één jaar alweer weg. Tijd om terug te blikken, want wat doe je nou eigenlijk in een jaar? Met curator Nathalie Faber van het Tijdelijk Museum, ook gevestigd in Lola Lik, loop ik een nostalgisch rondje door de gevangenis.

Advertentie

Creators: Het einde van het jaar is nabij. Wat heeft de periode in Lola Lik jullie opgeleverd?
Nathalie Faber: Het idee was natuurlijk om een AZC en een broedplaats naast elkaar te laten bestaan. In het begin waren we dus allemaal nieuwkomers, en dat vond ik een mooi idee. Het samenwerken ging ook goed. Ik denk dat de museummedewerkers – een mix van jonge nieuwkomers en jonge Amsterdammers – echt een hele goede rol hebben gespeeld om die verbinding tot stand te brengen. Normaal ben ik eigenlijk ook helemaal niet zo’n fan van rondleidingen, maar hier wel, omdat je ziet wat het allemaal teweeg brengt.

Hoe reageerden de kunstenaars op dit tijdelijke project?
Iedereen moest natuurlijk een stuk sneller werken en het grappige was dat iedereen direct met een plan kwam. Een oude gevangenis prikkelt de fantasie flink. Leonard van Munster zag bijvoorbeeld de boom midden op het plein staan. Hij wilde zijn hele leven al een fontein maken en voor dit project heeft hij een huilende boom gemaakt. Ook hebben we een rondleiding gedaan met een cipier, die vertelde dat toen het nog een gevangenis was, een van de cellenblokken ‘de sauna’ werd genoemd. Er zijn namelijk allemaal witte tegeltjes in die cellen. Teun Castelein bedacht toen al snel om de Bijlmer Hammam te maken, in samenwerking met de nieuwkomers. Het was heel belangrijk dat er werd samengewerkt met de nieuwkomers, de tijdelijke bewoners. Jan Hoek heeft dit gedaan gedaan door samen met het metamorfoseteam scooters te pimpen. Het was eigenlijk ongelofelijk hoe snel iedereen een idee had.

Advertentie

'Bijlmer Hammam' door Teun Castelijn

Ging de samenwerking met de bewoners van het AZC altijd zo soepel?
Bij het maken van de kunstwerken ging het heel goed. Maar er kwamen ook nieuwkomers binnen met de vraag: wat ís dit? Zij waren nooit eerder in een museum of galerie geweest – en weten dan niet zo goed waar ze eigenlijk zijn – dat was wel een drempel.

Hoe vul je een museum in dat ergens tussen een gevangenis en een asielzoekerscentrum in zit?
In het begin vroeg ik mezelf af wat de overeenkomst tussen een gevangenis en een AZC is en toen kwam ik eigenlijk uit bij de beperkte bewegingsruimte. Zowel een gevangene als een asielzoeker zijn beperkt in waar ze heen kunnen. Als je helemaal geïsoleerd bent van je vrienden en misschien wel familie – je spreekt de taal niet, je kan niet overal heen omdat je nog wacht op je status of omdat je nog wacht op het moment dat het leven weer gaat beginnen hier, dat je het weer op kan pikken – dat is een beperking.

'Scooters will never die!!!' door Jan Hoek

Hoe komt dit in de kunstwerken naar voren?
Mayra Sérgio heeft in haar installatie – tussen de rozenblaadjes en kamille – een ruimte gemaakt die precies zo groot is als een cel. Naast de ingang van Lola Lik, is nog een andere ruimte. Dit is waar de gevangenen binnenkwamen. Martijn Engelbregt heeft van deze ontvangstruimte een entreeritueel gemaakt. Hij speelt met het ritueel van de binnenkomst van een gevangene – door het hekje, je spullen afgeven, de logistiek en de paperassen – en de binnenkomst van de nieuwkomer in Nederland. Verder staat er op het binnenplein een boom, die is geplant door het gevangenispersoneel, helemaal in het begin. Toen Leonard van Munster hier een boomfontein van wilde maken, kwamen we erachter dat de boom in een betonnen bak staat, waardoor de wortels ook begrensd zijn. Als dat niet zo was geweest was de boom gewoon twee keer zo groot geweest, dus dat is eigenlijk heel symbolisch.

Advertentie

'Huilende boom' door Leonard van Munster

Is er eigenlijk een ander publiek dan de gewoonlijke kunstmensen op Lola Lik afgekomen?
Mensen willen natuurlijk ook gewoon de gevangenis van binnen zien en wij bieden de mogelijkheid voor een rondleiding. En er zijn ook heel veel mensen geïnteresseerd in de asielzoekers, die vinden dit dan een goede vorm om er meer over te weten te komen. Wat mij ook verbaasde – maar waar ik wel op hoopte – is dat er heel veel jongeren en kunstacademiestudenten waren.

Lola Lik gaat over een paar dagen dicht. Waar gaat iedereen naartoe?
Het is een hele intense periode geweest, juist met deze mensen, dus ik zit er echt over in waar ze naartoe gaan. Voor sommige van de nieuwkomers was dit hun eerste baantje. We proberen nu te kijken of we kunnen helpen om nieuw werk voor ze te vinden. En de installatie van Maze de Boer reist bijvoorbeeld door naar Art Rotterdam, hij heeft samengewerkt met vier gevluchte kunstenaars. Ik vind het heel fijn dat we ze een plek in de kunstwereld kunnen geven. Ik vind het wel vervelend dat doordat het Tijdelijk Museum stopt, zij ook stoppen.

'Maquette of dreams' door Mounira Al Solh

'Entreeritueel' door Martijn Engelbregt

'To break ground' door Mayra Sérgio

'I'm possible Amsterdam' door Gali Blay

Het grootste deel van Lola Lik is nog tot het einde van het jaar te bezichtigen, het hotel, restaurant en de Bijlmer Hammam blijven tot juni 2018 geopend. Het Tijdelijk Museum geeft op 28 december een afscheidsfeestje.