Een Hebreeuws alfabet van levende bacteriën

Een levend alfabet. Zo zou je het evoluerende, Hebreeuwse alfabet van Ori Elisar kunnen omschrijven. De biodesigner uit Jeruzalem liet de Paenibacillus vortex-bacterie in het lab de evolutie van de eeuwenoude taal imiteren. In petrischalen plaatste hij de bacterie in de vormen van oud-Hebreeuwse letters. De voeding van de bacterie legde hij in de vorm van het moderne Hebreeuws. Na een paar dagen in een broedkast te hebben gezeten, bewogen de bacteriën zich langzaam van de oude naar de nieuwe taal. Net zoals bij een gesproken of geschreven taal gebeurt, ontwikkelden de letters zich door een combinatie van taalregels en toeval (de bacteriën begaven zich ook wel eens buiten de lijntjes). De taalontwikkeling had hij dus niet volledig in de hand, waardoor er een nog nieuwere (en blauwere) versie van de Hebreeuwse taal ontstond, die hij Living Language noemde.

Na het zien van de magische, blauwe letters van Elisar móest ik meer weten over deze nieuwe taal van bacteriën. Ik nam contact met hem op om erachter te komen waarom bacteriën hét middel bij uitstek zijn om de evolutie van de Hebreeuwse taal te imiteren, en hem te vragen hoe dat proces verloopt.

The Creators Project: Wat is het idee achter jouw alfabet van bacteriën?
Ori Elisar: Met dit project deed ik de evolutie van de Hebreeuwse letters na door gebruik te maken van een levend organisme. Ik nam een levend organisme om de vervorming van de taal, die meer dan tweeduizend jaar duurde, in een kort tijdsbestek weer te kunnen geven. Hiermee probeerde ik antwoorden te vinden op taalkundige vragen op een daarvoor ongebruikelijke methode: een scheikundig experiment. Met die bacteriën kon ik om de evolutie visualiseren. Op bepaalde momenten zette ik de tijd stil, waardoor er bevroren snapshots van de tijdlijn van het Hebreeuwse alfabet ontstonden.

Je hebt gebruik gemaakt van zowel de oude Paleo-Hebreeuwse taal als de moderne variant. Hoe kon je deze talen combineren?
De oude en moderne versie van het Hebreeuws verschillen enorm van elkaar, de letters zien er ook heel anders uit. De evolutie die de Hebreeuwse taal heeft doorgemaakt, heb ik met mijn project nagebootst. Ik heb op petrischalen bacteriën aangebracht in de vorm van Paleo-Hebreeuwse letters en de voeding voor de bacteriën in de vorm van het moderne Hebreeuws. De petrischalen met bacteriën en hun voeding stopte ik in een incubator (een soort broedkast voor bacteriën). Ik liet ze met rust en na twee tot vier dagen zag ik hoe de bacteriën hun oorspronkelijke vorm, die van de oude letter, loslieten, om de tweede vorm, die van de nieuwe letter, aan te nemen.

Hoeveel controle had je over de groei van de letters en daarmee de evolutie van het alfabet?

In het begin was ik zo gefascineerd door wat er gebeurde, dat ik de bacteriën hun gang liet gaan. Ik wilde ze vrij laten groeien en wachtte af op wat er zou gebeuren. Toch begon ik na een tijd van observatie met het opstellen van regels. Ik begon criteria te bedenken waar de bacteriën aan moesten voldoen. Door te experimenteren, ontdekte ik verschillende manieren waarop ik de groei van de bacteriën kon beïnvloeden. Ik kon op een aantal manieren het proces sturen, bijvoorbeeld door een andere hoeveelheid eiwit op een petrischaal te leggen of door een petrischaaltje langer of korter in de incubator te laten zitten. Een kleine aanpassing in mijn formule kon al voor een heel ander effect zorgen. Ik kon nu recepten bedenken voor bepaalde visuele effecten.

Hoe kun je de interactie tussen natuur en cultuur terugvinden in jouw werk?

Mijn alfabet is blauw omdat deze kleur in de geschiedenis van de kunst en filosofie vaak symbool stond voor vrijheid, ruimte en utopie. Ik plaats een levend organisme in een ruimte waarin het beweegt alsof het alle vrijheid heeft. In werkelijkheid leeft het organisme onder mijn dictatorschap en strijdt het er tegelijkertijd voor om ruimte in te kunnen nemen. De bacteriën die ik gebruik weten natuurlijk niet dat ze culturele wezens zijn. Ze zijn pionnen in mijn conceptuele spel, terwijl er tegelijkertijd geen verschil tussen tussen hen en mij bestaat, omdat zowel ik als de bacteriën bezig zijn met taalkundige patronen.

Op de website van Ori Elisar kun je het volledige alfabet bekijken.