Ja, Ocean's Twelve is echt een kutfilm

Na het supersnel opbouwen van een filmografisch portfolio, inclusief de verfilming van Elmore Leonard's Out of Sight, de betoverende crime thriller The Limey, en Oscarfavorieten Erin Brockovich en Traffic, maakte Steven Soderbergh zijn, commercieel gezien, meest succesvolle film. Ocean's Eleven, de in 2001 uitgekomen remake van de gelijknamige boevenfilm uit 1960, betoverde het publiek met zijn energieke montage, spannende verhaal en sterrencast, en leverde wereldwijd 375 miljoen euro op. Natuurlijk wilde Warner Brothers graag een vervolg; uiteraard gemaakt door dezelfde Steven Soderbergh, die aanvankelijk zijn eigen carrière verpestte met de tragisch slechte film Schizopolis in 1996, en die op 50-jarige leeftijd plotseling met 'pensioen' ging in 2013. Hij was nooit van plan om een voorspelbare vervolgfilm te maken.

Soderbergh kreeg 90 miljoen euro om mee te spelen en vloog zijn prachtige cast naar Europa voor een complexere roof. Oceans originele Eleven werd deze keer ondersteund door Eddie Izzard en Robbie Coltrane als Europese boefjes, plus Julia Robert als de echtgenote van George Clooney's Danny Ocean. Wraakzuchtige casinobaas Andy Garcia dwingt hen om 90 miljoen dollar te stelen in onder andere Amsterdam – allemaal terwijl ze achtervolgd worden door geheim agent Catherine Zeta-Jones en gepest worden door rivaal Vincent Cassel. Oh, en meesteroplichter Albert Finney dient als schimmige puppetmaster. In deze film worden er drie roven gepleegd, vermomt Tess (Julia Roberts) zich als de actrice Julia Roberts, en komt alles in gevaar als ze Bruce Willis tegen het lijf lopen (niet geheel overtuigend gespeeld door Bruce Willis) terwijl ze een Fabergé-ei willen stelen uit het Italiaanse museum.

Het resultaat, zoals je al zou kunnen raden, is 'een puinhoop'. Ocean's Twelve bracht 83 miljoen euro minder op dan zijn voorganger. Critici waren snoeihard in hun kritieken, nog meer dan het publiek. De Washington Post noemde Ocean's Twelve "fluff". The Guardian noemde hem "afgezaagd en saai" en Entertainment Weekly gaf de film een dikke onvoldoende en noemde het één van de slechtste vervolgfilms aller tijden.

De regisseur heeft zijn pensioen officieel weer ingetrokken, door de komische thriller Logan Lucky in de bioscoop te brengen, en de critici die zijn terugkeer vieren door zijn 28-jarige filmcarrière (bestaande uit 27 films) te ranglijsten, kunnen niet beslissen of Ocean's Twelve zijn slechtste film is, een van zijn beste, of ergens daar tussenin. Sommigen houden vol dat de film bagger is, terwijl anderen de film nu een onbegrepen en ondergewaardeerde klassieker noemen. Soderbergh zelf vindt het de beste Ocean's film: "Op het gebied van de montage en muziek, is deze film, vanuit de ogen van een filmmaker, de beste van de drie."

Volgens zijn maatstaven – dat een slechte film ook op technisch gebied moet falen om écht slecht te zijn – is Twelve dus een succes. Soderbergh vindt dat al het kritische geraas gespaard moet blijven voor "werkelijk incompetent filmwerk", iets waar Ocean's Twelve zich niet schuldig aan maakt. En dan is er nog de discussie dat films maken geen koude, ongevoelige wetenschap is – het is alchemie. Het zijn niet de individuele delen van een film die het verschil maken, maar hoe perfect alles elkaar aanvult en contrasteert als alle elementen samenkomen.

Ocean's Twelve heeft een caleidoscoop aan kleuren en filmstijlen die heerlijke beelden opleveren, maar te vaak dienen ze alleen zichzelf in plaats van het gehele plot. De montage is scherp en netjes, maar het verhaal is wat stoffig. De muziek van David Holmes heeft niet hetzelfde doel als het verhaal; en de heilige drie-eenheid Clooney, Pitt, en Damon, wordt niet optimaal benut. Waar Eleven nog vooruitstrevend en inclusief was, is Twelve neergezet als een film met oppervlakkige scènes, waarin het verschil tussen Clooney op leeftijd en de jonge boerenkinkel en padvinder Matt Damon goed duidelijk wordt. In Ocean's Twelve hebben George, Brad en de jongens vooral veel lol met elkaar. Het publiek staat erbij en kijkt ernaar, als een stalker die de jackpot heeft gewonnen, maar dan doorheeft dat de grappen alleen bedoeld zijn voor de cast en crew.

Kijk maar eens naar de Julia Roberts-scene. Dit voorbeeld van de metagekte in de film laat zien dat Soderbergh niet in blockbustermodus is en in plaats daarvan de rol van onverbiddelijke oplichter aanneemt. Het plot van Twelve is overmatig ingewikkeld en vergezocht, omdat Soderbergh denkt dat het publiek niets om het plot geeft: de sterren spelen zichzelf, op exotische locaties, want waarom zouden we doen alsof dit soort films niet uitsluitend daarom draaien? In 2017, waarin de grootste budgetten gereserveerd zijn voor fantasiewerelden, was hij hier nooit mee weggekomen, maar in 2005 was Soderbergh nog volop aan het experimenteren met een filmreeks waarin miljoenen zaten. Hij gebruikte het grote geld om ons en Hollywood te pesten, iets wat je allebei van een vervolg met een groot budget kan verwachten.

Ondanks zijn eigen plezier, ontzegt Soderbergh ons een lolletje. Je kan genieten van Ocean's Twelve als je de beelden wil analyseren, niet als je erdoor vermaakt wilt worden. Twelve wordt nog steeds gezien als beperkt popcorn-plezier. Voorstanders en tegenstanders hebben beiden goede punten. Ocean's Twelve is een fascinerende film om te ontleden, een triomf op technisch niveau, en zo slaapverwekkend en zelfvoldaan als een vakantiefilm met George Clooney en Brad Pitt kan zijn.