Kunst kijken voor beginners, een beknopte gids

Het is heus niet zo moeilijk om een beetje cultureel verantwoord bezig te zijn - je moet vooral gewoon even met je luie reet van die bank af. En natuurlijk weten waar je al die cultuur kunt opsnuiven. Daarom is er op Creators rondom de Nationale Museumweek extra aandacht voor museumcultuur, bijzondere pronkstukken en pareltjes van musea waar je waarschijnlijk nooit eerder bent geweest, maar waar je jezelf toch echt een keer naartoe zou moeten slepen.

Ben je klaar met Netflix & chill en wil je je dates toch iets meer diepgang bieden dan popcorn en arthouse, let dan even op. Je hoeft daarvoor heus niet gelijk naar een ingewikkelde workshop Aquaponics. Pak eens een museumpje, zoals ervaren museumpakkers dat geregeld voorstellen aan andere museumpakkers.

Ga naar het Rijks, bezoek het Stedelijk, of stap op de trein naar Rotterdam (als je een 'no way dat ik me buiten de Randstad begeef'-type bent) en doe de Kunsthal aan. Of ga even echt op pad en bezoek het Groninger Museum in jawel… Groningen.

Maar onthoud wel even een paar puntjes die je niet alleen helpen een verlicht mens te worden, maar je ook op een met goud geplaveid pad naar een aardig liefdesleven brengen. Want we weten allemaal dat Dalí, Picasso en Frida Kahlo gewoon heel veel game hadden. (Oké, ik probeer kunst hier aan je te verkopen met seks. Laat later maar weten of het heeft gewerkt.)

Natuurlijk is er de verplichte kost: de klassiekers, de grote meesters, de eindbazen die in het jaar 1501 levensechte mensen tot in detail wisten te beitelen uit marmer. Of mysterieuze mannen met sikjes en fluwelen mutsen die in 1642 superbelangrijke heren met entourage en wapens op doeken van drie bij vier meter schilderden. En je hebt natuurlijk ook de intens blauwe vlakken of de willekeurige rechte lijnen die je kleine zusje ook kan zetten.

Krijg je van vijf paardenkonten niet direct een verlicht gevoel, treur dan niet. Er is altijd kunst die jij te gek vindt. Er is namelijk heel veel kunst.

Kunst is alleen al daarom een lastig begrip waar mensen soms over struikelen of 'niks mee hebben'. Het is ongrijpbaar en breed, ik weet het. De meeste mensen weten niet waar te beginnen. Daarom lees jij dit nu, zodat je een beginpunt hebt. Stap gewoon eens een museum of expositie binnen, kijk wat je het tofste vindt, en zoek dan meer van dat.

Het is een misverstand dat kunst uitsluitend voor de elite weggelegd is. En niet naar een museum of expositie gaan omdat het te duur is, is net zo'n non-argument als zeggen dat je geen rijbewijs hebt omdat autorijden slecht is voor het milieu. De meeste musea hanteren prijzen tussen de 5 en de 25 euro. Voor de prijs van twee bioscoopkaartjes, vier biertjes, of een Netflix-abo ben je dus al binnen. Plus: je krijgt met verschillende stukken plastic, zoals bijvoorbeeld je studentenkaart of een CJP-pas, al snel een hele hoop korting. En met een Museumkaart kun je voor maar 5 euro per maand zeer onbeperkt naar het museum.

Nogmaals, het verhaal achter een kunstwerk is een bonus. De afkomst of fetish van de kunstenaar zijn geinige weetjes, maar dat de allesvernietigende, innerlijke worsteling tussen een gedoemde liefde en de oedipale fase van de kunstenaar heeft geleid tot de kleuren 'vluchtblauw' en 'rancunerood' in de pigmenten op het doek, zal jou een verdrietige curryworst wezen. Jij moet nu eerst even met je ogen kijken en met je hoofd verwerken wat je ziet, voordat je überhaupt begint met 'kunst kennen'. Dat komt nog wel, als je een appartement huurt in 'een betere wijk' en rode wijn drinkt met een schimmelkaasje erbij.

Voor nu: kijken en ervaren is al genoeg. Voel je wat je ziet in je hart, of onderbuik, of lager? Dan ben je op de juiste weg, mon ami.

Die mensen zijn er niet alleen voor het bewaken van een miljoenmiljard duimkruid dat een collectie soms waard is. Ze zijn er ook om jouw veiligheid te waarborgen, zodat jij niet opeens, in een vlaag van een door paddo's veroorzaakte, existentiële psychose, je kleren uitdoet en met je hele lijf Het Melkmeisje aanrandt omdat je het kunstwerk 'wil voelen'.

Heb je het gevoel dat ze je in de gaten houden? Word er maar niet te paranoïde van. Ze zorgen gewoon voor ons cultureel erfgoed. 's Avonds zijn ze, net als jij, met een studie in 'iets met cultuur' bezig, of zorgen ze voor drie puberende kinderen, waarvan eentje een lui oog en eczeem heeft en daarom wordt gepest op school. Laat ze met rust, dan heb jij ook een leuke tijd. (Flirten mag trouwens wel: check de bewakers in de grotere musea. Vaak bijzonder aantrekkelijke mensen.)

Een kunstcollectie of museum is als een wormhole naar een ander universum, een portal naar een andere tijd, een extase-machine. Je kunt voor zo'n ervaring naar Peru reizen om in retraite dichter bij jezelf en moeder natuur te komen, met hulp van een sjamaan. 'Kunst kijken' is eigenlijk net zo'n trip, maar dan zonder de vervelende bijwerkingen en voor heel weinig centen. Het is een soort Netflix zonder keuzestress, gemaakt door mensen die straatarm waren en werden gedreven door waanzin, liefde, pijn of door pure, dwangmatige, allesoverheersende passie. Die mensen hebben iets voor jou gemaakt zodat jij ervan kan dromen, erop kan geilen of erop schelden, net waar jij zin in hebt.

Maak de kunst dus niet kapot, raak het niet aan, al gloeien je roze vingertopjes van de drang om het aan te raken. Als je dat kan laten, ben je klaar voor de trip.

Je ziet je gebrekkige kunstkennis misschien als een ultrahoge drempel om een museum binnen te stappen. Stop dat. Je hoeft geen expert te zijn om te genieten van iets moois.

Als je een goede, sappige, smokey, perfect gegaarde hamburger weet te waarderen, hoef je ook niet per se te weten van welk soort koe of uit welke hooglanden dat vlees afkomstig is, en hoe de slager heet die haar op liefdevolle wijze de koeienhemel in heeft geholpen. Die burger is gewoon verdomd lekker, of hij smaakt juist naar verdrietige curryworst. Maar je moet er wel eerst een hap van nemen om daarachter te komen.

Zo is het ook met kunst. Het gaat om het zien en beleven van een object dat iemand voor jou en de rest van de wereld heeft gemaakt. En als je het verhaal erachter wilt weten omdat het iets met je doet, is dat alleen maar een bonus.

Hoe vervelend en pretentieus die zeilmeneer met zijn rode broek en bootschoenen ook is met zijn zichtbelemmerende lichaam – ook hij is een mens met issues. Hij belemmert je zicht omdat hij gewend is om daarmee weg te komen. Hij weet niet beter. Wacht rustig af tot hij verveeld raakt en check eerst een ander kunstwerk voordat je hem in z'n zij elleboogt. Blijft hij met z'n verse coupe soleil echt te lang staan turen en je beeld bederven, doe dan de subtiele kuch. Schraap je keel terwijl je net iets te dicht in zijn aura staat. Of roep gewoon net iets te hard: "Ohhh waaauw!" Hij zal zijn neus een beetje ophalen en met z'n armen over elkaar, heel langzaam doorlopen.

Een kleine tip voor antropofoben: ga vooral niet op een zaterdag naar een museum, omdat iedereen op zaterdag, zeker in de zonnige maanden, in een 'museumpje pakken'-vibe zit.