FYI.

This story is over 5 years old.

Design

Dit apparaatje begint te stinken als je een onveilige website bezoekt

Het internet is zo lek als een mandje. Smell of Data helpt je de gaten te dichten.
Al het beeld: Leanne Wijnsma

Tijdens de STRP Biënnale 2017 kun je The Smell of Data ruiken. Lees hieronder hoe dat precies werkt. Onderaan de pagina lees je trouwens ook hoe je kaarten kan winnen voor de STRP Biënnale.

Stel je voor: het is een normale dag, en je zit rustig achter je computer te surfen. Komt er plotseling een hele rare geur opzetten. Het is iets wat je nog nooit geroken hebt. Een beetje een metaalachtige en gevaarlijke geur, die ook nog eens rechtstreeks uit je computer lijkt te komen. Wat gebeurt hier in godsnaam?

Advertentie

Maar dan schiet het je weer te binnen. Je had namelijk net The Smell of Data geïnstalleerd. Dit apparaatje met de vorm van een glazen granaat waarschuwt je tijdens het surfen voor onveilige websites die je data misschien kunnen lekken. Vervolgens laat het een ietwat stinkend geurtje vrij.

Als het aan ontwerper Leanne Wijnsma ligt, is dit een toekomst die dichterbij is dan je misschien denkt. Met haar nieuwe project, gemaakt in samenwerking met filmmaker Froukje Tan, wil ze ons bewuster maken van de privacygevaren die we op het internet lopen. Binnenkort is The Smell of Data te zien en te ruiken op STRP Biënnale 2017, en dat leek ons een goede reden om de ontwerper even te spreken.

Creators: Dag Leanne. Wanneer gaat dit ding precies af?
Leanne Wijnsma: Hij gaat af als je het risico loopt dat je persoonlijke gegevens gelekt worden. En dat gebeurt vaak genoeg. Veel webshops voor kleding zijn bijvoorbeeld niet volledig versleuteld, en dan kan alle data die je op dit soort sites invoegt in theorie uitlekken. Thuis valt het risico nog mee, omdat je netwerk versleuteld is, maar in de trein is dat al een heel ander verhaal.

Is het niet heel vervelend als je tijdens het surfen de hele tijd in de stank zit?
Het doel is uiteindelijk dat je juist niks meer ruikt. Als je online precies hetzelfde blijft doen als je altijd doet, dan gaat het stinken natuurlijk. Maar als het gebeurt geven we je ook meteen tips om het op te lossen. Er wordt dan bijvoorbeeld aangeraden om op een ander (veilig) netwerk in te loggen, of via een VPN te internetten.

Advertentie

Wat voor geur ruik je precies?
Je ruikt dan 'De Geur van Data', als het ware. Ik ben zelf begonnen met een heel geurarchief met waarschuwende geuren, van heel vies tot minder vies. Denk aan geuren als jodium, metaal, mentolkristal, wasabi, rottend vlees, etc. Daar ben ik mee naar ScentAir [een kunstmatige geurenproducent, red.] gestapt en die hebben een kunstmatige kopie gemaakt. Uiteindelijk is het een beetje metaalachtige geur geworden, met wat natuurlijke elementen in. Meer kan ik er niet over zeggen.

Waarom koos je voor geur?
Op het internet zijn we visueel overbeladen, er komen duizenden beelden per dag binnen. Toen ben ik gaan zoeken naar een meer instinctieve manier van waarschuwen. En dat is geur. Vroeger gebruikten we altijd geur tijdens jagen en verzamelen, om gevaren te herkennen. Nu doen we iets vergelijkbaars: we zijn aan het jagen en verzamelen op internet, als we kleren voor onze vriendin kopen bijvoorbeeld, maar er is geen geur aanwezig. Dat is raar.
Juist doordat geur zo instinctief werkt, is het erg geschikt om gedrag te beïnvloeden. Het kan prikkelend werken en aanzetten tot actie. Neem gas als voorbeeld: vroeger heb je een keer aan de knoppen gedraaid en toen raakte je moeder in paniek. Op dat moment koppel je die geur aan een ervaring en later krijg jij dezelfde reactie. Wij hebben geleerd om de geur van gas gevaarlijk te vinden, doordat er een geur aan het geurloze aardgas is toegevoegd om ons te waarschuwen bij een lekkende gasleiding. Voor een datalek kan dat ook.

Advertentie

Wat inspireerde je om dit project te doen?
Ik vind het belangrijk dat mensen zich bewust worden van hoeveel datasporen we eigenlijk achterlaten, hoe vaak dat gebeurt, en hoe makkelijk we dat zelf kunnen oplossen. Natuurlijk zullen we nooit alle datasporen kunnen voorkomen, want dan moet je je telefoon in de sloot gooien, maar het is wel belangrijk om te weten wat de gevaren zijn. Het internet is nog relatief jong en de gevaren zijn niet altijd direct voelbaar.
Ik merk sowieso dat de discussie over data nogal saai is, omdat we eigenlijk niet snappen wat het is. Op het moment dat Edward Snowden alle shit op tafel gooit is er paniek, maar die paniek is kortstondig. Niet langer dan een week denken we: hier moet ik iets aan doen. Ik hoop dat Smell of Data daar iets in kan veranderen, omdat data op deze manier een fysiek ding wordt, en je telkens weer gewaarschuwd kan worden.

Je hebt het over gevaren op het internet. Wat kan er allemaal fout gaan?
Er is een kans op identiteitsdiefstal bijvoorbeeld, en dat kan heel grote consequenties hebben. Een ander gevaar is het feit dat er met de persoonlijke informatie die je op veel sites achterlaat een 'commercieel profiel' van je aangemaakt wordt, waarmee de kans op discriminatie vergroot wordt. Als ik weet dat jij in een bepaalde wijk woont, weet ik hoeveel je te besteden hebt en kan ik bepaalde producten aanbieden.
Een ander probleem is dat we nooit weten wat er met onze data in de toekomst gaat gebeuren. Er wordt ontzettend veel informatie opgeslagen en die zal ook nog jaren op servers staan. Wat als de politieke situatie in ons land verandert, bijvoorbeeld? Het is gewoon niet nodig dat zoveel informatie in handen is van grote bedrijven. We moeten een beetje zuinig zijn met onze gegevens.

Advertentie

Je hebt dit werk eerder in het Science Museum in Londen gepresenteerd. Hoe reageerde men daar?
Heel verschillend. Sommigen vonden de geur afschuwelijk, en anderen vonden hem eigenlijk wel oké. Maar iedereen was verbaasd dat dit bestaat, dat data ineens een geurtje heeft. En dat de cloud als een wolkje naar buiten komt. Wat ik ook merkte is dat mensen het echt nu al willen gebruiken. Terwijl ik het zelf als een soort kunstobject of toekomstontwerp presenteerde, dacht het publiek dat ik het aan het promoten was voor een groot bedrijf. Men zag het als een volwaardig product.

Zou je dat willen, je ontwerp op de markt brengen?
Ik ben er tijdens die presentatie wel achter gekomen dat het meer een gebruikersobject is dan ik in eerste instantie dacht. Als dit dé manier is om de geur van data onder de aandacht te brengen, en mensen willen het ook gebruiken, vind ik dat te gek. Vandaar ook dat de software open source is. Iedereen kan ermee aan de slag.

Wat is je uiteindelijke droom met dit project?
De ultieme droom zou zijn om de officiële 'geur van data' vastgelegd te krijgen door een overheidsinstituut en dat er dan over tien jaar laptops en telefoons verkocht worden met de geur van data standaard ingebouwd. Dan is het niet meer aan mensen zelf om te besluiten of ze zo'n apparaatje kopen, maar komt het vanzelf. Net als bij gas. Dat zou heel gaaf zijn.

De STRP Biënnale 2017 is vanaf aanstaande vrijdag tot en met 2 april. We geven 2x2 kaarten voor de expo weg. Stuur om mee te dingen een mail naar contestnl@vice.com, met 'STRP Biënnale 2017' als onderwerp. Donderdag laten we weten wie de winnaars zijn. Bekijk hier alvast het programma en volg Creators zodat je niets hoeft te missen. Meer werk van Leanne Wijnsma, vind je op haar website .