De Duitse choreograaf en kunstenaar Katja Heitmann neemt het fenomeen perfectie nogal letterlijk. In haar voorstelling Pandora's DropBox laat ze haar dansers tot een soort supermensen transformeren, die hun lichaam van top tot teen onder controle houden en trage, robotachtige bewegingen maken. Alleen hun lichaamssappen - zoals snot, tranen en zweet - laten ze de vrije loop. Ik vroeg haar hoe deze dansers dit zo goed vol weten te houden, en wat ze überhaupt met deze choreografie wil vertellen.
Advertentie
Creators: Hoi Katja, denk je dat mensen ooit in robots zullen veranderen?
Katja Heitmann: Nee, ik denk dat we eerder een soort machines zullen worden. We communiceren daar nu ook al constant mee, en op een bepaald moment ga je dan ook van mensen wat meer verwachten. Bijvoorbeeld dat een kassière dezelfde betrouwbaarheid heeft als een machine, dus dat ze 24 uur per dag kan functioneren zonder een enkele fout te maken.Dus niet zoals wat we in de meeste sciencefictionfilms zien?
Nee, dat lijkt me logisch. Al zou het best zo kunnen zijn dat iedereen over vijftig jaar een nieuwe maag en darmen kan krijgen, waarmee je ineens veel ouder wordt. Of dat we bepaalde ziektes over twintig jaar niet meer zullen zien, omdat bijvoorbeeld zwangere vrouwen getest worden op het syndroom van Down en op basis daarvan kiezen of ze hun kind willen houden. In die zin denk ik dat de mens deels mechanischer zal worden.Vind je dat een goede vooruitgang?
Het is niet zozeer goed of slecht. Het is een ontwikkeling die nu gaande is, en die we niet zomaar kunnen stopzetten. Je moet er alleen bewust van zijn en je gedrag erop aanpassen.Hoe moeten we ons dan gedragen?
We zullen minder zelfstandig denken als mens. De meeste kinderen weten nu al niet eens hoe ze de weg moeten zoeken, omdat ze navigeren met Google Maps. Hierin schuilt het gevaar dat er een maatschappij dreigt te ontstaan waarbij iedereen regels opvolgt zonder daar verder over na te denken. Een samenleving waarin alles perfect én voorspelbaar is. En ik weet niet of dat nou zo handig is.
Katja Heitmann: Nee, ik denk dat we eerder een soort machines zullen worden. We communiceren daar nu ook al constant mee, en op een bepaald moment ga je dan ook van mensen wat meer verwachten. Bijvoorbeeld dat een kassière dezelfde betrouwbaarheid heeft als een machine, dus dat ze 24 uur per dag kan functioneren zonder een enkele fout te maken.Dus niet zoals wat we in de meeste sciencefictionfilms zien?
Nee, dat lijkt me logisch. Al zou het best zo kunnen zijn dat iedereen over vijftig jaar een nieuwe maag en darmen kan krijgen, waarmee je ineens veel ouder wordt. Of dat we bepaalde ziektes over twintig jaar niet meer zullen zien, omdat bijvoorbeeld zwangere vrouwen getest worden op het syndroom van Down en op basis daarvan kiezen of ze hun kind willen houden. In die zin denk ik dat de mens deels mechanischer zal worden.Vind je dat een goede vooruitgang?
Het is niet zozeer goed of slecht. Het is een ontwikkeling die nu gaande is, en die we niet zomaar kunnen stopzetten. Je moet er alleen bewust van zijn en je gedrag erop aanpassen.Hoe moeten we ons dan gedragen?
We zullen minder zelfstandig denken als mens. De meeste kinderen weten nu al niet eens hoe ze de weg moeten zoeken, omdat ze navigeren met Google Maps. Hierin schuilt het gevaar dat er een maatschappij dreigt te ontstaan waarbij iedereen regels opvolgt zonder daar verder over na te denken. Een samenleving waarin alles perfect én voorspelbaar is. En ik weet niet of dat nou zo handig is.
Advertentie
Hoe probeerde je dit te vertalen naar een voorstelling?
Ik wilde een extreem beeld neerzetten dat mensen wakker schudt. Samen met de dansers ben ik gaan kijken in hoeverre we het menselijke bewustzijn kunnen controleren. We hebben geprobeerd om het lijf zoveel mogelijk te ontdoen van zijn het lijf zo gaan benaderen dat we al het menselijke eruit zijn gaan halen, dus geen emoties meer maar alleen nog ratio. Dat werd het startpunt.En hoe ging dat verder?
We probeerden eerst het lichaam en de handen strak te krijgen. Elke beweging die gemaakt wordt hebben ze onder controle en is heel traag (Heitmann doet het voor).
Ik wilde een extreem beeld neerzetten dat mensen wakker schudt. Samen met de dansers ben ik gaan kijken in hoeverre we het menselijke bewustzijn kunnen controleren. We hebben geprobeerd om het lijf zoveel mogelijk te ontdoen van zijn het lijf zo gaan benaderen dat we al het menselijke eruit zijn gaan halen, dus geen emoties meer maar alleen nog ratio. Dat werd het startpunt.En hoe ging dat verder?
We probeerden eerst het lichaam en de handen strak te krijgen. Elke beweging die gemaakt wordt hebben ze onder controle en is heel traag (Heitmann doet het voor).
Katja Heitmann. Beeld: Djanlissa Pringels
Is dat niet heel zwaar voor hen?
Het is fysiek heel zwaar. Ze hebben een getraind lichaam maar alsnog komen ze in moeilijkheden. De bewegingen zijn rustig en gecontroleerd, maar moeilijk lang vol te houden waardoor hun spieren op momenten beginnen te trillen.En waardoor ze spontaan beginnen te huilen?
Als je je ogen heel lang openhoudt, dan begin je gewoon te tranen. Dat is een reactie waar je niks aan kunt doen, maar het wil niet zeggen dat de dansers ook echt treurig zijn.
Het bewust worden van de oogopslag zijn we tot het uiterste gaan doortrekken. Dus het knipperen gaat volgens een bepaalde telling: ze sluiten hun ogen twee tellen en houden ze ook twee tellen open. Dat ziet er heel mechanisch uit. Het is telkens een stap verder in het controleren van het menselijk lichaam.
Het is fysiek heel zwaar. Ze hebben een getraind lichaam maar alsnog komen ze in moeilijkheden. De bewegingen zijn rustig en gecontroleerd, maar moeilijk lang vol te houden waardoor hun spieren op momenten beginnen te trillen.En waardoor ze spontaan beginnen te huilen?
Als je je ogen heel lang openhoudt, dan begin je gewoon te tranen. Dat is een reactie waar je niks aan kunt doen, maar het wil niet zeggen dat de dansers ook echt treurig zijn.
Het bewust worden van de oogopslag zijn we tot het uiterste gaan doortrekken. Dus het knipperen gaat volgens een bepaalde telling: ze sluiten hun ogen twee tellen en houden ze ook twee tellen open. Dat ziet er heel mechanisch uit. Het is telkens een stap verder in het controleren van het menselijk lichaam.
Advertentie
Hoe zet je die stap?
Het is oefenen en soms ontstaat er spontaan iets. We zijn nu de pupillen aan het trainen, zodat die niet meer bewegen maar alleen nog het hoofd. Dat is een kwestie van jezelf verbieden ergens écht naar te kijken.
Het is oefenen en soms ontstaat er spontaan iets. We zijn nu de pupillen aan het trainen, zodat die niet meer bewegen maar alleen nog het hoofd. Dat is een kwestie van jezelf verbieden ergens écht naar te kijken.
Beeld: Hanneke Wetzer
En wat voor muziek gebruik je in de voorstelling?
Ik heb een stuk van Gustav Mahler genomen. Ik vond de tekst heel erg kloppen met wat de dansers aan het doen zijn. Het gaat over wereldvervreemding en ontaard zijn. Dat zie je heel erg bij de dansers, omdat ze extreem apathische wezens zijn geworden, toch een soort robots.Zit daar dan nog wel dat mechanische in?
We hebben de dansers de tekst laten inzingen en dit met autotune bewerkt, wat het vlak en eentonig doet klinken. Ik vond het best gek dat je met een machine mensen die niet kunnen zingen aan het veranderen naar mensen die dat wel kunnen. In zekere zin ben je ze ook aan het perfectioneren.Hoe zit het eigenlijk met de naam Pandora's DropBox ?
De titel is ontstaan vanuit een mythe. Pandora was het perfecte mens met alle eigenschappen die een mens moet hebben. Ze kreeg een doos mee naar de aarde - wat toen nog het paradijs was - en ze mocht de doos niet openen. Ze was té nieuwsgierig en deed het toch, waardoor alle ellende de wereld in kwam. En nu proberen wij alle ellende eigenlijk weer te elimineren. Dat heb ik uitvergroot en in mijn voorstelling gestopt.Heel erg bedankt!De voorstelling Pandora's DropBox is tussen 19 en 20 mei te zien tijdens SPRING Festival in Utrecht. Check de website van Katja Heitmann voor meer informatie over deze en andere voorstellingen.
Ik heb een stuk van Gustav Mahler genomen. Ik vond de tekst heel erg kloppen met wat de dansers aan het doen zijn. Het gaat over wereldvervreemding en ontaard zijn. Dat zie je heel erg bij de dansers, omdat ze extreem apathische wezens zijn geworden, toch een soort robots.Zit daar dan nog wel dat mechanische in?
We hebben de dansers de tekst laten inzingen en dit met autotune bewerkt, wat het vlak en eentonig doet klinken. Ik vond het best gek dat je met een machine mensen die niet kunnen zingen aan het veranderen naar mensen die dat wel kunnen. In zekere zin ben je ze ook aan het perfectioneren.Hoe zit het eigenlijk met de naam Pandora's DropBox ?
De titel is ontstaan vanuit een mythe. Pandora was het perfecte mens met alle eigenschappen die een mens moet hebben. Ze kreeg een doos mee naar de aarde - wat toen nog het paradijs was - en ze mocht de doos niet openen. Ze was té nieuwsgierig en deed het toch, waardoor alle ellende de wereld in kwam. En nu proberen wij alle ellende eigenlijk weer te elimineren. Dat heb ik uitvergroot en in mijn voorstelling gestopt.Heel erg bedankt!De voorstelling Pandora's DropBox is tussen 19 en 20 mei te zien tijdens SPRING Festival in Utrecht. Check de website van Katja Heitmann voor meer informatie over deze en andere voorstellingen.