De nieuwe "Cosmos" wordt de vetste serie ooit

Vanaf zondag houd ik bij mij thuis kijkavondjes voor de nieuwste vette serie van dit jaar. En nee, het gaat hier niet om True Detective of het nieuwe seizoen van Game of Thrones. Het gaat om Cosmos - een waanzinnige serie die balanceert tussen een kerkdienst voor de wetenschap en een blockbuster uit Hollywood. Ooit bij een kampvuurtje een ongemakkelijk gesprek gehad over ‘hoe nietig we toch zijn’ op onze aarde? Of gedacht dat de wetenschap iets is met onbegrijpelijke formules op een schoolbord? Laat ik je dan even uitleggen waarom Cosmos ook jouw leven kan veranderen en waarom het niet voor niets in de top 10 van beste series ooit staat op IMDB. Laat ik beginnen met een quote:

“Elke cultuur heeft wel een verhaal over wie de mens is en hoe we hier zijn gekomen. Meestal vol met mythes, bijgeloof en folklore. Maar sinds een paar eeuwen hebben we de wetenschap uitgevonden, om er eindelijk eens achter te komen wat het antwoord is op die vraag”.

Dit is een quote van Carl Sagan, een man die vol zat met diepzinnige one-liners. Wat Jezus was voor Christenen, dat was Carl Sagan voor de wetenschap. Hij was niet alleen een getalenteerde astronoom, hij was ook een begenadigd spreker. Iemand die de wetenschap uit de wereld van droge professoren haalde en bij mensen in de huiskamer bracht. Hij deed dat in het jaar 1980 met zijn meesterwerk Cosmos: A Personal Voyage. En op die serie begint vanaf dit weekend een vervolg.

Cosmos was in die dagen revolutionair omdat het natuurkunde, biologie en astronomie begrijpelijk kon maken voor zowel de bakker op de hoek als doorgeleerde advocaten die nog nooit omhoog naar de sterren hadden gekeken. En ook voor mijzelf, iemand met een gezonde interesse in de wereld om zich heen maar te dom om een pad als bèta af te wandelen. Carl Sagan wist deuren te openen waarvan ik dacht dat ze voorbehouden waren voor briljante professoren en autistische nerds. Hij liet me inzien dat er een directe connectie bestaat tussen de sterren en onzelf. Wij zijn allemaal gemaakt uit materiaal dat bij elkaar gekookt is in het binnenste van sterren. “De kosmos heeft ons voortgebracht zodat het zichzelf kan leren kennen,” zo stelde hij.

Carl Sagan deed dus nog iets veel briljanters. Hij wist ethiek, moraliteit en zingeving te ontlenen aan de wetenschap. Hij zag in dat religie niet het alleenrecht heeft op vragen over het bestaan. De wetenschap bestond al grofweg 400 jaar. Maar een passend antwoord op levensvragen hadden wetenschappers nog niet gevonden. Hij wel. Check bijvoorbeeld dit fragment uit zijn audiobook ‘the Pale Blue Dot’. Sagan had NASA overgehaald om door ruimteschip Voyager een foto te laten maken van de aarde op miljoenen kilometers afstand. De aarde is gereduceerd tot een blauw pixeltje. En hij komt tot de volgende conclusie.

Het stomme is dat ik Sagan pas een paar jaar geleden leren kennen. Wat was ik graag met hem opgegroeid als kind, dan had ik sommige inzichten al veel eerder gehad. Maar het liep zoals het liep: Een paar jaar geleden was ik voor mijn werk bezig met een verhaal over het einde van het Space Shuttle-programma, en haatte ik mezelf omdat ik het verschil tussen het Melkwegstelsel en het Universum niet begreep. Ik had een inhaalslag te maken in mijn kennis over de kosmos.

Op die manier kwam ik uit bij een ander genie: Neill deGrasse Tyson. In Nederland vrij onbekend, in de Verenigde Staten de rockster van de wetenschap. Hij wordt alom gezien als de geestelijk opvolger van Carl Sagan. Hij is de baas van het Hayden planetarium in New York, strooit wetenschappelijke inzichten rond in elk Amerikaans nieuwsprogramma dat er is en twittert tegen 1.6 miljoen volgers. Nu, dertig jaar na de oorspronkelijke Cosmos, is Neill deGrasse Tyson de presentator van de nieuwe, ditmaal getiteld A SpaceTime Odyssee. Dit keer groots en bombastisch, maar met een diepgang die je niet in een doorsnee ‘Secrets of the Universe’-achtige serie zal vinden.

Een nieuwe Cosmos is hard nodig, vandaag de dag. De wetenschap ligt al jaren onder vuur. In Nederland misschien minder dan in andere landen, maar ook wij hebben al jaren miljoenen kijkers voor programma’s als het Zesde Zintuig, debatten gehad over ‘Intelligent Design’ met de minister van Onderwijs, en de beschuldiging dat de wetenschap zich teveel afspeelt op de Uithof en het Science Park, niet in de hoofden en harten van het volk. Toch lijkt er de laatste jaren een toenemende interesse in de wonderen van de wetenschap te zijn - Robbert Dijkgraaf bij De Wereld Leert Door deed bijvoorbeeld een mooie poging - en Cosmos deel 2 probeert nu op die wereldwijde nieuwsgierigheid in te spelen.

De nieuwe Cosmos is dan ook een echt een wonderlijke creatie. Allereerst is daar dus Neill deGrasse Tyson, de perfecte presentator. Genoeg Bronx-street-cred om cool te zijn, gepassioneerd en slim genoeg om het ons te kunnen vertellen. Het script is geschreven door de weduwe van Carl Sagan, Ann Druyan. Ze is ook de schrijver van het script van de eerste Cosmos en iemand met wie ik graag zou trouwen als ik 64 zou zijn geweest.

Maar nu wordt het raarder. De producent is namelijk Seth McFarlane, de maker van Family Guy. Hij wilde graag eens iets nuttigs doen voor de mensheid, dus hij stortte geld in het project. Niet alleen dat, hij gebruikte zijn invloed bij FOX om het programma op prime time op de buis te krijgen, om 21.00u ‘s avonds op zondag welteverstaan. En dat dus op een zusterkanaal van Fox News, de ultra-rechtse zender waar mensen die de evolutietheorie als nonsens afdoen ruim baan krijgen. Het doel is dan ook om een breed publiek aan te spreken. Liever op het hypercommerciële FOX dan prediken voor eigen parochie.

De toon van deze nieuwe serie wordt daarmee anders dan Carl Sagan’s versie. Als je die kijkt, moet je haast wel stoned zijn om je mee te laten voeren naar het universum in een jaren ‘80 jasje. Zo heb ik het in ieder geval gedaan. Als ik het aan vrienden laat zien, kijken ze me soms raar aan. De stijl is namelijk ontzettend gedateerd en het kost wat moeite om daar doorheen te komen. Misschien was het voor zijn tijd erg vernieuwend, de mens anno 2014 verwacht over-the-top computer graphics. En Seth McFarlane en Neill deGrasse Tyson gaan die keihard aan je geven.

Ik zit dus vanaf dit weekend klaar en ga iedereen om me heen ermee lastig vallen. Game of Thrones kijken vind ik ook heerlijk, maar het werk van Carl Sagan en Neill deGrasse Tyson zijn voor mij zonder twijfel een opvulling voor het gat dat mijn eigen secularisering heeft achtergelaten.

Zij hebben me laten inzien dat zelfs een regenworm of een hamster krankzinnige wonderen van de natuur zijn. Er gaat geen dag meer voorbij dat ik niet naar wolken aan het staren ben en bedenk hoe vet ze zijn. Hoe fragiel onze aarde is, hoe bijzonder wij als mens zijn en hoe ongelofelijk het feit is dat wij in de afgelopen speldenprik van de geschiedenis zoveel geheimen van het universum hebben weten te ontrafelen. En we zijn pas net begonnen! Het is hippie-achtige dromerigheid van de bovenste plank, maar zodra je doorhebt hoe bijzonder het is dat je leeft, raak je die blik niet meer kwijt. En die verwondering heb ik allemaal te danken aan Neill deGrasse Tyson en Carl Sagan, die helaas in 1996 overleed.

Om ook af te sluiten met een quote, zijn weduwe Ann zei daar toen het volgende over:

“When we were together, for nearly twenty years, we lived with a vivid appreciation of how brief and precious life is. We never trivialized the meaning of death by pretending it was anything other than a final parting. We knew we were beneficiaries of chance. . . . That pure chance could be so generous and so kind. . . . That we could find each other, as Carl wrote so beautifully in Cosmos, you know, in the vastness of space and the immensity of time. . . . That we could be together for twenty years. That is something which sustains me and it’s much more meaningful. . . . I don't think I'll ever see Carl again. But I saw him. We saw each other. We found each other in the cosmos, and that was wonderful.”

Cosmos gaat aanstaande zondag in premiere in een groot gedeelte van de wereld. Als je het op TV wil zien, moet je in Nederland wachten tot 16 maart.