Telegram is helemaal niet zo’n veilige app als je denkt

Telegram is een app met een rebels imago, die door 400 miljoen mensen wordt gebruikt. Oprichter Pavel Durov werd ooit gezien als de Russische Mark Zuckerberg, maar nadat handlangers van het Kremlin VKontakte hadden overgenomen, een ander sociaal platform dat hij had opgericht, ontvluchtte hij zijn geboorteland in 2014. Nu wordt Telegram vanuit Dubai gerund.

Durov zegt met de app op te komen voor privacyrechten en zich af te zetten tegen grote techbedrijven. Bij de veelgestelde vragen staat bijvoorbeeld dat het “nooit een einddoel zal zijn om winst te maken”. Maar ondanks dat het zichzelf afschildert als veiliger en beter alternatief voor WhatsApp, zijn de privacyrichtlijnen van Telegram evenmin helemaal onschuldig. 

Hier zijn vijf redenen waarom Telegram niet het alternatief is dat het belooft te zijn.

End-to-end-encryptie zorgt ervoor dat berichten alleen gelezen kunnen worden door de zender en ontvanger, en andere mensen die het proberen te onderscheppen alleen wat betekenisloze tekens zien. Deze mogelijkheid biedt WhatsApp automatisch aan sinds 2016, maar Telegram niet.

Telegram-gesprekken zijn alleen versleuteld als je de ‘geheime chatfunctie’ zelf inschakelt per contact. Als je echter een berichtje krijgt van iemand buiten je contactenlijst, met de vraag of je bijvoorbeeld wiet verkoopt, dan is je gesprek helemaal niet afgeschermd – zelfs al heb je de optie voor iedereen geactiveerd die je kent. Groepsgesprekken en kanalen zijn in principe ook niet versleuteld. Als je een groep of kanaal kunt vinden door een bepaald woord in de zoekmachine van de app in te typen, dan is de kans groot dat het zo onderschept kan worden.

Telegram slaat berichtjes op in zogeheten ‘cloud chats’, die volgens het bedrijf geanalyseerd kunnen worden door “geautomatiseerde algoritmes” om phishing of spam te voorkomen. Uit een onderzoek van onze Duitse collega’s van Motherboard in 2018 bleek echter dat Duitse politieagenten jarenlang stiekem hadden meegekeken in groepsberichten van Telegram. 

Ondertussen blijft oprichter Pavel Durov zeggen dat privacy een fundamenteel recht is, en schildert hij de concurrentie tussen Telegram en WhatsApp af als gevecht tussen goed en kwaad. “De meerderheid van de internetgebruikers worden nog steeds gegijzeld door het imperium van Facebook/WhatsApp/Instagram,” schreef Durov in 2019 in een blogpost met de naam ‘Waarom Whatsapp nooit veilig zal zijn’. “Het gaat tussen ons of het Facebook-monopolie. Tussen vrijheid en privacy of hebzucht en hypocrisie.” 

Telegram ging niet in op de vraag waarom ze nog niet aan end-to-end-encryptie doen.

Voordat je iemand een bericht stuurt op Telegram, moet je de app toegang geven tot je contactenlijst, net zoals bij WhatsApp. Ieder contact wordt dan gekopieerd en opgeslagen door de app, zodat je een melding kunt krijgen wanneer iemand die je kent ook gebruikmaakt van Telegram, en hun “namen goed in de notificaties worden weergegeven”, aldus de privacyrichtlijnen. Hierdoor kan de app gegevens verzamelen van mensen die zich nog niet eens voor de dienst hebben aangemeld. Andere apps, zoals Signal, hebben een manier gevonden om deze gegevens te verzamelen terwijl ze anoniem blijven. Telegram ging niet in op onze vraag waarom ze geen vergelijkbare methode hanteren.

Net als WhatsApp verzamelt Telegram metadata – waaronder je IP-adres en type apparaat – en dat slaat het maximaal een jaar op. IP-adressen kunnen worden gebruikt om individuele gebruikers en zelfs hun bewegingen op te sporen

Dit lijkt misschien een beetje sciencefiction, maar zoals voormalig CIA- en NSA-directeur Michael Hayden eens zei: “Er worden mensen vermoord vanwege metadata.” Daarmee verwees hij naar Skynet, een machinelearningtool waarmee de metadata van 55 miljoen Pakistaanse telefoons was geanalyseerd – op basis waarvan het Amerikaanse leger de doelwitten van hun droneaanvallen bepaalde. Tussen de 2.500 en 4.000 mensen kwamen om bij het Amerikaanse droneprogramma in Pakistan, nog voordat Skynet in 2015 werd geopenbaard aan het grote publiek door klokkenluider Edward Snowden.

Nadat ze van Facebook, Instagram en YouTube waren gekickt, vonden veel rechts-extremisten en complotdenkers in Telegram eindelijk een plek waar ze hun hart konden luchten. Op dit moment heeft Telegram in Duitsland ook veel gebruikers die het coronavirus ontkennen, en die wat andere extremistische ideologieën betreft een beetje heen en weer schommelen tussen antisemitisme of QAnon. Een onderzoek van VICE Duitsland liet ook zien dat muziek van neonazi’s welig tiert op het platform.

Jugendschutz, een Duitse organisatie voor kinderbescherming, onderzocht 206 stuks content die volgens de Duitse wet verboden zouden zijn, waaronder holocaustontkenning en aanzetten tot haat. Ze kwamen erachter dat Telegram er in 89 procent van de gevallen niet in was geslaagd om deze content te verwijderen.

Oprichter Durov is een groot voorstander van de vrijheid van meningsuiting. “Telegram heeft nooit gezwicht onder de druk van autoriteiten die willen dat we politieke censuur plegen,” schreef hij in een blogpost. Maar Telegram heeft wel degelijk met dit soort partijen samengewerkt, vooral met Europol, om per jaar tot 200.000 accounts die banden hebben met IS te verwijderen. We vroegen Telegram waarom rechts-extremisme niet op dezelfde manier wordt aangepakt, maar kregen geen respons.

Telegramgroepen en -kanalen zijn best handig om grote groepen mensen te mobiliseren. Je kunt er honderdduizenden accounts op kwijt, op de cloud zit veel ruimte om video’s en audiobestanden te delen en gebruikers kunnen er enigszins anoniem blijven. Daarom herinnert Durov ons er graag aan dat Telegram ook gebruikt wordt door activisten, bijvoorbeeld tijdens protesten in Hongkong en Belarus.

Maar volgens techsite ZDNet hebben Hongkongse software-ontwikkelaars in 2019 demonstranten gewaarschuwd dat ze het platform maar beter niet konden gebruiken, omdat hun gegevens niet veilig zouden zijn. Er zijn zelfs online tutorials waarin uitgelegd wordt hoe je zonder enige voorkennis persoonlijke informatie uit Telegramgroepen en -kanalen kunt achterhalen – inclusief voor- en achternaam en chatberichten.

Deze informatie kan door onfrisse remiges worden gebruikt om te achterhalen waar berichten vandaan komen, of welke gebruikers lid zijn van welke groepen. Bij Facebook is dit veel lastiger om in kaart te brengen. Telegram ging niet in op onze vraag hierover.

Ondanks dat Telegram zo toegewijd zegt te zijn aan democratische waarden en de vrijheid van meningsuiting, reageerde het bedrijf niet op onze verzoeken tot commentaar. We hebben eerder zowel in februari als augustus 2020 contact opgenomen, maar zonder resultaat.

Telegram staat te boek als mengvorm tussen een berichtenapp en een sociaal netwerk, en heeft mede daaraan zijn succes te danken, maar als je veilig wilt communiceren is het niet de beste keuze. Hoewel geen enkele app echt perfect is, zijn Signal, Threema en Wire een stuk betere alternatieven.

Hier vind je een gedetailleerde vergelijking van veiligheid van de verschillende berichtenapps, zodat je een geïnformeerde keuze kunt maken.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Duitsland.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram