De angst voor de kernbom is terug. Hier zijn tips hoe je daarmee om kunt gaan.

De neuroses rondom de Koude Oorlog zijn terug van weggeweest. De Russische invasie in Oekraïne en de versluierde nucleaire dreigementen van Poetin hebben de bezorgdheid over een kernoorlog begrijpelijkerwijs aangewakkerd. Online was dit zichtbaar op de gebruikelijke manieren: een vlaag van angstige tweets en een piek in het zoekgedrag op Google. Maar ook NUKEMAP, een website waar mensen kunnen opzoeken of hun huis zal worden vernietigd door een specifieke kernbom die op een specifieke locatie wordt gegooid, wordt zo overspoeld met bezoekers dat de maker van de site moeite heeft om ‘m online te houden.

Mocht jij ook zo iemand zijn die zich ineens met weinig anders kan bezighouden dan het opzoeken van mogelijke vluchtroutes in het geval er een Tsar Bomba op de Dam wordt gedropt, dan hebben we zowel ‘goed’ als ‘slecht’ nieuws voor je (hoewel de hele oorlog natuurlijk erg slecht nieuws is). Het ‘goede nieuws’ is dat het risico van een kernoorlog niets nieuws is, en dat vandaag de dag een echte kernoorlog misschien net zo waarschijnlijk is als een paar weken geleden. Het slechte nieuws is dat de meeste mensen niet beseffen dat het risico nooit echt is weggeweest. Het bestaan van kernwapens betekent dat ze altijd een bedreiging blijven. “Als je kernwapens voor altijd houdt, zullen ze uiteindelijk gebruikt worden. Op een gegeven moment zal iemand de gevolgen ondervinden,” vertelde Beatrice Fihn, uitvoerend directeur van de International Campaign to Abolish Nuclear Weapons, mij in 2020.

Als je dit nu leest, denk je waarschijnlijk anders na over een kernoorlog dan je eerder deed, en bang zijn voor de meest gevaarlijke wapens die ooit door de mensheid zijn ontworpen en waarover een paar machtige gekken in feite eenzijdige controle hebben, is terecht. De lancering van zelfs maar één atoombom zou de wereld veranderen en vreselijke gevolgen hebben. Een nucleaire oorlog zou dood en verderf zaaien op een schaal die moeilijk voor te stellen is, en op dit moment voelt het alsof een dergelijke oorlog meer dan ooit mogelijk is.

Maar dat is wellicht niet helemaal waar. Recente gebeurtenissen wijzen erop dat Rusland, specifiek wat kernwapens betreft, de spanningen aan het de-escaleren is (en Amerikaanse president Joe Biden heeft de mogelijkheid van een escalatie afgewezen). De woordvoerder van het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken, Maria Zakharova, heeft gezegd dat Rusland niet bezig is een apocalyptisch scenario te plannen.

In een interview met het Colombiaanse radiostation W Radio zei Zakharova: “We gaan ervan uit dat dit apocalyptische scenario onder geen enkel voorwendsel en onder geen enkele omstandigheid zal worden uitgevoerd” en ze verwierp vervolgens het idee dat Rusland ooit op de kernbomknop zou drukken. Ook de VS hebben herhaaldelijk laten weten dat ze hun nucleaire dreiging niet zullen laten escaleren, geen troepen zullen sturen om de Russen te bestrijden en geen ‘no-fly zone’ boven Oekraïne zullen instellen -– allemaal zaken die als voorlopers van een nucleaire oorlog zouden kunnen worden gezien. 

Ander goed nieuws: het Pentagon heeft aangekondigd dat het een geplande testlancering van een Minuteman II intercontinentale ballistische raket zal uitstellen. Dit alles “om te laten zien dat we een verantwoordelijke nucleaire macht zijn”, zei John Kirby, perschef van het ministerie van Defensie, bij de aankondiging van het uitstel.

Ondanks dat voelt het alsof de dreiging misschien wel serieuzer is dan ooit. “Ik denk dat er twee belangrijke redenen zijn waarom dit anders voelt. De eerste is geopolitiek: de geografische implicaties en verschuivingen zijn anders. De manier waarop de EU en de westerse allianties reageren is anders en zal waarschijnlijk blijvende gevolgen hebben,” vertelt Kristyn Karl, een assistent professor aan het Stevens Institute in Technology in Hoboken via de telefoon. “De tweede verandering is de media. Sociale media en berichtgeving in de media hebben ervoor gezorgd dat dit conflict gemakkelijker in real time te volgen is.”

Al deze informatie is niet per se een oplossing voor de angst die je nu voelt. Ik weet dit, omdat verhalen die ik jaren geleden schreef over hoe een nucleaire aanval te overleven en het weggeven van de bom pieken in bezoekersaantallen. Ik weet het ook omdat het een angst is waar ik zelf constant last van heb. De enige manier die ik heb gevonden om mijn angst te sussen is om zoveel mogelijk te leren over de wapens waarvan ik vrees dat ze ons op een dag allemaal zullen vernietigen. Het heeft een beetje geholpen. Maar de angst gaat nooit helemaal weg.

Het is een angst die Alex Wellerstein, universitair hoofddocent aan het Stevens Institute en de man achter NUKEMAP, ook goed kent. Hij vertelt me dat hij een vertienvoudiging van het verkeer naar die site heeft gezien sinds Poetin zijn versluierde nucleaire dreigement uitte. “Ik hoor vaak dat mensen er niet op kunnen,” vertelt hij me. “Het schijnt zo te zijn dat er ongeveer 600 mensen zijn die hem op elk moment gebruiken, 24 uur per dag. Dit is veel meer verkeer dan normaal.”

Het is niet de eerste keer dat de site een vloedgolf aan bezoekers heeft gezien. Elke Noord-Koreaanse kernproef leverde meer mensen op. Zo ook Trump's fire and fury-dreigement aan Noord-Korea in 2017. “Wat interessant is aan de recente dreigementen, is dat ze erg aanhoudend zijn,” zegt Wellerstein.

Wellerstein ondervindt dat meer vrienden contact met hem zoeken om van hem te horen hoe groot de mogelijkheid is dat een kernoorlog uitbreekt. “Puur en alleen het feit dat je wakker bent geschud door een gebeurtenis, betekent niet dat het plots is verschenen,” zegt hij. “Ik merk dat dit vaak het geval is wanneer mensen zich zorgen beginnen te maken over het feit dat de Russen of de Chinezen ons met kernwapens kunnen aanvallen. En het antwoord is, ja, dat kunnen ze al tientallen jaren. Het is niet heel fijn, daar ben ik het mee eens, maar het is ook geen nieuws.”

Wellerstein wil dat de mensen dit moment gebruiken om de feiten rond kernwapens te leren kennen en de angst ervoor een beetje meer leren te internaliseren – wat wil zeggen, dat ze de hele tijd angstig zijn, in plaats van alleen het moment dat de crisis de kop opsteekt.

Wellerstein heeft een simpel advies voor iedereen die zich wil voorbereiden op een kernoorlog. “Het enige wat je moet weten over nucleaire detonaties is dat als je de eerste ontploffing hebt overleefd, je moet schuilen op een plek waar veel massa tussen jou en de buitenwereld is,” zegt hij. “Je moet rekenen op een verblijf van ongeveer een week op zo'n plek, voordat je het besmette gebied verlaat. Ik weet niet of dat geruststellend is of niet, maar dit is zo specifiek als ik me kan permitteren. Ik denk dat iedereen die meer specifiek advies geeft, een ingewikkelde fantasie aan het uitleggen is.”

Op basis van haar expertise werkt Karl aan een project waarin wordt onderzocht hoe we het principe van burgerbescherming opnieuw kunnen ontwikkelen voor de moderne tijd en hoe een nieuwe generatie onderwezen kan worden over de risico's van een kernoorlog. Ze is het ermee eens dat we al eerder dit soort momenten hebben beleefd, maar ze begrijpt waarom er deze keer zoveel aandacht is voor nucleaire oorlog.

En ze heeft advies voor je, mocht je elke ochtend wakker worden met een allesoverheersende angst voor een nucleaire oorlog. “Ik probeer mezelf eraan te herinneren dat het niet nuttig is bezorgd te zijn over situaties waar ik geen controle over heb. In plaats daarvan kanaliseer ik die angst in het doen van nuttige dingen, zoals bijdragen aan doelen die ik steun en met studenten, vrienden en familie praten over wat ik kan doen,” zegt ze. “Maar natuurlijk doomscroll ik ook en check ik het nieuws veel vaker dan wat gezond is.”

Wellerstein en Karl merken beiden op dat er een verschil is tussen angst en paniek. “Het helpt niet om mensen alleen maar bang te maken,” zegt Karl. “We hebben een reden nodig om te geloven dat onze acties ertoe doen en een verschil zullen maken als het gaat om de uitkomst. Sommige mensen noemen het hoop. Waarom zou je je voorbereiden op een aanslag of nadenken over wat je moet doen als iedereen toch gaat sterven, of als je geen rol hebt te spelen? Uiteindelijk helpen apathie en fatalisme over kernwapens niet, omdat ze leiden tot passiviteit. Als het ergste zou gebeuren, zouden sommige mensen het overleven. Dus voor de meesten van ons is het nuttig om even na te denken over wat je in zo’n geval zou moeten doen.”

Ik ben altijd met nucleaire angst omgegaan door er zoveel mogelijk over te leren en door diep in  films, boeken en videospelletjes te duiken waarin nucleaire oorlog centraal staat. Nucleair expert en universiteitsprofessor Jeffrey Lewis is een geweldige persoon om te volgen voor het laatste nieuws. Journaliste Kelsey Atherton plaatst het grimmige nieuws op een geweldige manier in de juiste context. Nucleair antropoloog Martin Pfeiffer analyseert de geschiedenis van nucleaire angsten en relateert ze aan wat er vandaag in de wereld gebeurt.

Als al het andere niet werkt, speel ik Fallout en troost ik me in een wereld waarin het ergste scenario is omgetoverd tot een soort pretpark. Het werkt voor mij. Maar iedereen moet zijn eigen ding vinden.

Raak niet in paniek! En negeer niet wat je nu voelt. Leer meer over kernwapens. Begrijp het activisme eromheen. Er zijn nu mensen actief bezig de kernwapens te ontmantelen. Ze zijn altijd op zoek naar nieuwe activisten, zodat we op een dag in een wereld zonder bom kunnen leven, een wereld die vrij is van de dreiging van een nucleaire ontploffing.

 Dit artikel verscheen eerder op VICE US.