De Friezen die tegen Swarte Pyt demonstreren (interview + foto's)

Net wanneer heel Nederland de allerlaatste kruimels van vertrapte pepernoten uit het tapijt heeft gezogen, worden in het kleine Friese vissersdorpje Grou een tabberd en een mijter van stal gehaald. Elk jaar in februari – drie maanden na de landelijke intocht van Sinterklaas – komt daar Sint Piter aan met een boot. Waarom precies weet eigenlijk niemand echt zeker. Er zijn verhalen over dat Sinterklaas het dorp ieder jaar vergeet, en dat zijn broer bij wijze van goedmakertje langskomt. Een ander verhaal is dat het in feite om Sint Petrus gaat – de beschermheilige van de vissers, die rond 1903 door ene Riek, een basisschooljuf, is gemodelleerd naar het uiterlijk van Sinterklaas.

Hoe dan ook, Sint Piter heeft altijd één knecht bij zich, en die knecht heeft kroeshaar, pikzwarte schmink en lippenstift op. En dus ontkomt ook het rustige Friese dorp niet aan de discussie over blackface en racisme. In 2016 kwam een groep actievoerders van Kick Out Zwarte Piet protesteren, en dat leidde tot een enigszins grimmig sfeertje en wat duw- en trekwerk.

Dit jaar was er ook een demonstratie, deze keer niet middenin het dorp, maar op behoorlijke afstand van waar de boot aanlegde, met meters onstuimig Fries water ertussen. Het groepje van vijftien demonstranten moest flink door de megafoon schreeuwen om hoorbaar te zijn. De voorzitter van het Sint Piterkomitee, Peter van den Broek, liet VICE weten dat hij het een sneue bedoening vond. En dat er zo bezien, in de aanloop naar de intocht, wel erg veel drukte was gemaakt. Over de eis van de demonstranten, het aanpassen van Swarte Pyt, zei hij: “Wat er gebeurt op andere plekken, en bij het Sinterklaasjournaal: dat er een soort geleidelijkheid in zit, dat er geëxperimenteerd wordt, dat kunnen wij niet doen. Áls we het al zouden willen dan zou diegene namelijk meteen herkenbaar zijn.”

Een groot verschil met 2016 was dat de actievoerders niet uit de Randstad kwamen, maar een duidelijk Fries en Gronings signatuur hadden. Met een Friese naam – Kick Out Swarte Pyt – en een woordvoerder die interviews in het Nederlands én in het Fries geeft. Om het stigma te doorbreken dat alleen de Randstad zich druk maakt over Piet en Pyt, en het de rest van Nederland nul reten kan schelen.

Vorig jaar organiseerde Joyce een bijeenkomst bij haar thuis tussen de blokkeer-Friezen en activisten van Kick Out Zwarte Piet, waaronder Jerry Afriyie. We spraken actievoerder Joyce Toscanini van Kick Out Swarte Pyt, over de demonstratie en de door sommige mensen graag uitvergrote kloof tussen Fryslân en De Rânestêd. (Bekijk de video van dit interview hier.)

VICE: Hey Joyce, hoe ging het?
Joyce Toscanini: Wel goed, we hadden gelukkig megafoons mee, dus we hebben ons hoorbaar en zichtbaar kunnen maken. Dat was ons doel.

Sint Piter heeft maar één Swarte Pyt bij zich. Maakt dat eigenlijk iets uit? Is het daardoor moeilijker of juist makkelijker om te veranderen?
Of het de verandering makkelijker maakt weet ik niet. Ik denk eigenlijk dat het even moeilijk is, omdat iedereen er evenveel waarde aan hecht.

Als je maar één piet hebt, is het doorslaggevend hoe je die ene piet eruit laat zien.
De burgemeester heeft tegen het comité gezegd: 'Als jullie in 2020 Swarte Pyt hebben aangepast, dan zorgen de demonstranten ervoor dat ze dit jaar niet gaan demonstreren. Wij hebben daarmee ingestemd. Maar het intochtcomité zei dat ze het moesten overleggen met de gemeenschap, dat zij dat niet konden bepalen. Maar ja, als je het bij de gemeenschap neerlegt, dan legt de gemeenschap het weer neer bij het comité, of bij de politiek… En zo gaat het de hele tijd, ook in de rest van Nederland. Eigenlijk balen we ervan dat we hier weer moeten staan demonstreren.

Hoe zijn de reacties van de inwoners van Grou?
Ja, die zaten niet echt te wachten op onze demonstratie. Maar ik ben afgelopen week naar een bijeenkomst geweest om te luisteren naar de Grousen. Ik werd weggestuurd, omdat het een besloten vergadering was. Dat wist ik ook, maar ik denk: als we onze loopgraven uit moeten komen, zullen we toch naar elkaar moeten luisteren. Zoals ik ook heb gedaan in mijn flat, met de blokkeer-Friezen en Kick Out Zwarte Piet.

Buiten raakte ik in gesprek met een man uit Grou. Ik zei: ‘Demonstreren gaan we toch wel, maar wat vind jij nou een goeie locatie? Daar hadden we het over. Ik vroeg: ‘Hoe was het drie jaar geleden?’ Hij zei dat het heel heftig was, hij trok z’n muts over z’n hoofd en zei: ‘Hoe zou jij het vinden als je een kind was en ze staan daar met mutsen en zonnebrillen. Dat was zeer intimiderend, ook omdat ze toen op de kinderen afliepen.’

Nou, ik kon me daar best wat bij voorstellen, dus dat deden we deze keer anders. Het was in elk geval fijn dat we het er samen normaal over konden hebben, en dat we met elkaar wilden meedenken. Zo komen we denk ik stappen verder, hoop ik.

Is iedereen zo constructief of krijgen jullie ook bottere reacties?
Het hoort erbij dat je bedreigingen krijgt. Ja, tuurlijk hebben we die gehad. Online vooral. Verwensingen. Het is heftig, maar je creëert een olifantenhuid. Alles wat je aandacht geeft groeit, dus ik geef er geen aandacht aan.

Jij bent Fries.
Ja, en ik doe ook interviews in het Fries, bij Omrop Fryslân vooral. Om te laten zien dat er ook Friese mensen zijn die snappen dat Zwarte Piet racisme is. Veel mensen zeggen: het is een Randstad-probleem. Maar dat is niet zo. Dat willen we duidelijk maken. En we willen laten zien dat er niet per se een enorme kloof tussen ‘ons’ en ‘hen’ zit.

En lukt dat?
Nou, ik denk dat omdat er zoveel tegengeluid is, hier in Friesland, niet iedereen die het met ons eens is zich durft te uiten. We zijn vandaag ook niet met heel veel mensen. Maar ik krijg wel veel berichten van Friezen en Groningers die zeggen dat ze ons steunen. Mijn moeder zat gisteren bij de kapper en gaat ook de discussie aan. Dat is niet helemaal niks, in een Fries dorp.

Wat vind je van dat stigma: de Randstad is tegen Zwarte Piet en de rest van Nederland voor?
Het is niet een Randstad-probleem, het is een deel van institutioneel racisme. Zwarte Piet is een topje van de ijsberg. En dat is juist ook in de rest van Nederland een enorm probleem. Wat je wel merkt is dat er in de Randstad meer educatie is over institutioneel racisme, over Zwarte Piet. Dat missen wij in het noorden.

Wat vond jij ervan dat de blokkeer-Friezen door henzelf en veel Nederlanders bewust als extreem Fries werden neergezet?
Ik ben bij alle zittingen geweest, en ik heb met ze gesproken. Veel dingen kan ik goed snappen. Ze komen uit de Friese Wouden. Mijn ouders komen daar ook vandaan, de Fryske Wâlden, en mijn familie woont er nog. Er heerst daar een anti-Randstad-gevoel: Den Haag krijgt al het geld, maar ze investeren niet in ons. We voelen ons altijd achtergesteld. Dat kwam in de rechtbank ook heel erg naar voren. Zo van: jullie moeten ons geen dingen opleggen, want jullie doen ook niks voor ons.

Ik kan daar heel goed inkomen. Het gekke is alleen dat ik denk: jullie weten hoe het voelt om je achtergesteld te voelen – hoezo kun je je dan niet inleven in zwarte mensen die continu achtergesteld worden? We moeten elkaar steunen! In de strijd van de onafhankelijkheid van Suriname hebben de Friezen de Surinamers gesteund, omdat ze het zo goed begrepen. En op de een of andere manier is dat gevoel nu weg.

Ik hoop dat de Friezen het gaan inzien en denken: verrek, se ha gelyk! Ze hebben gelijk!
Dat ze gaan denken dat er meer gelijkenissen zijn dan verschillen. Dan zou ik echt trots op Friesland zijn.