De kunstzinnige speeltuinen van de vorige eeuw

Speeltuinen zijn niet bepaald kunstzinnige plekken, op wat zandkastelen na misschien. Dat dacht de Zwitserse curator en stedenbouwkundige Gabriela Burkhalter tenminste, totdat ze enkele voorbeelden vond uit verschillende landen, waarbij de kunstzinnige relevantie ervan snel duidelijk werd. Speelplaatsen hebben geen enkel commercieel belang en toch zie je overal bijzondere en experimentele ontwerpen terug. Burkhalter vertelt aan The Creators Project dat sommige getalenteerde architecten en kunstenaars op dit soort plekken geëxperimenteerd hebben met kunst, architectuur, design, de publieke ruimte en natuurlijk met de kindertijd.

Ze begon een onderzoek naar dit soort speelplaatsen en het resultaat is de The Playground Project: From New York to Moscow in het Garage Contemporary Museum of Art in Moskou. Het was een interactief initiatief en kinderen (en ouders) konden zelf speeltuininstallaties uitproberen. Ondertussen konden ze zelfs nog wat leren over de visuele en sociale evolutie van dergelijke plekken tussen de jaren vijftig en tachtig.

Burkhalter zegt dat het design van speeltuinen vaak de sociale, politieke en economische situatie van een bepaalde maatschappij reflecteert. “In de jaren zestig, toen New York een economische crisis onderging, waren speeltuinen plaatsen waar de gemeenschap versterkt werd en waar men in veiligheid in de publieke ruimte kon zijn,” vertelt Burkhalter. “Speeltuinen kunnen gezien worden als openbare plaatsen die zweven tussen sociale controle en vrijheid. Dat geldt voor de meeste steden. Maar er zijn natuurlijk ook interessante culturele verschillen en die wil ik laten zien in mijn expositie en in mijn onderzoek.”

Volgens Burkhalter en Anastasia Mityushina, de co-curator en curator van het programma van het Garage Contemporary Museum, waren de eerste speeltuinen nogal anarchistisch ingericht. Burkhalter zegt dat dit vooral het geval was in het Verenigd Koninkrijk, waar speelplaatsen open waren en veel ruimte boden voor ‘avontuur’. Mityushina gelooft dat de alles-kan-mentaliteit kinderen in staat stelde om zaken op een andere manier te bekijken en regels in vraag te stellen.

In de jaren zestig kreeg de ontwikkeling van speelplaatsen een boost door een overvloed aan overheidsfinanciering en nieuwe materialen. Meer geld dus, en meer structuur. Maar tijdens de jaren zeventig verdween dit optimisme door de economische recessie en milieuoverwegingen.

“Daarna zag je vooral geprefabriceerde speeltuinen die opgericht werden door maatschappelijke groeperingen of buurtorganisaties,” vertelt Burkhalter. “Tijdens de jaren tachtig kwam de consumptiemaatschappij op en dat was het einde van de experimenten van de jaren daarvoor; speeltuinen werden gestandaardiseerd en vooral heel saai.”

De creativiteit van de speelplaatsen in het onderzoek van Burkhalter was onverwacht, vooral als je ziet hoe saai en matig ze tegenwoordig zijn. Volgens haar zijn de speeltuinen van nu “zielloze plaatsen met een saaie inrichting, die doet denken aan straatlantaarns of drinkfonteintjes.”

“Het is nog steeds mogelijk om echte speelplaatsen te maken, maar dan moeten burgers zich er meer mee bemoeien, of moet de staat er een prioriteit van maken om goede speelruimtes te maken,” zegt Burkhalter. Met de tentoonstelling wil ze ons eraan herinneren dat we een verantwoordelijkheid hebben ten opzichte van onze kinderen om rekening met hen te houden in de publieke ruimte en ze niet alleen maar achter een televisiescherm te zetten.

Klik hier voor meer informatie over The Playground Project: From New York to Moscow.