"Je mag straks niet meer naar buiten," zegt de beveiliger voor de deur. Ik moet mijn telefoon inleveren en zoek een weg naar binnen door een zwart gordijn. De ruimte is helemaal donker, op een zwak halogeenspotje na. Samen met de anderen in de kamer vorm ik een groepje rond het licht. Ik weet dat ik in een installatie sta die over angst gaat, dus ik ben op mijn qui-vive. Een man, waarvan ik zweer dat zijn ogen helemaal wit zijn, stormt het kringetje dat we gevormd hebben binnen en haalt de lamp weg. We staan als groep roerloos in het pikkedonker.
Advertentie
Why, why ohh why (YYOY) is een samenwerking tussen kunstenaar Nikki Hock en performer Marijn Brussaard. Ze hebben een ruimte zo ingericht dat ze misbruik kunnen maken van jouw angst voor het onbekende. Waarom? Omdat er, zonder dat we ons daar heel bewust van zijn, altijd en overal misbruik wordt gemaakt van onze angst voor het onbekende.Ik zag een vroege try-out, dus ik zal niet al te veel verklappen. In het begin was ik extreem achterdochtig: ik wist niet meer wie nou bij 'mij' of bij 'hullie' hoorde. Even later had ik het gevoel alsof ik met mijn medemens in een trein zat. Saamhorigheid, het schoolreisgevoel. Maar ik maakte me wel druk om de bestemming. Uiteindelijk liep ik afgemat, gedesoriënteerd en overprikkeld de donkere kamer uit. Ik dacht aan hoe er in het leger lichtflitsen worden gebruikt om mensen aan het praten te krijgen. Niet dat ik weet hoe het is om gemarteld te worden, maar je snapt me.Volgens Nikki was dat geen gekke associatie. "We hebben naar de ondervragingstechnieken van het Israëlische leger gekeken," zegt hij, volgens Marijn vooral om te kijken hoe ver ze konden gaan. "We proberen ook elementen van marteling te gebruiken – om tot de kern te komen van waarom het zo eng is – maar de hele context is er niet. Je zit niet 72 uur vast, terwijl je naar hetzelfde liedje moet luisteren."
Waarschijnlijk denk je nu dat YYOY een soort attractie is die je de stuipen op het lijf gaat jagen, maar dat is het echt niet. Dit ligt ook aan het woord 'angst', denkt Nikki. "Eigenlijk is dat zo'n kutwoord," zegt hij. "Je denkt al snel aan een spookhuis – griezelen – maar daar gaat het werk totaal niet over." Het gaat over een vorm van angst die onder het oppervlak borrelt, waarvan je je meestal niet eens bewust bent dat je het ervaart. Terrorisme hoort daar bijvoorbeeld zeker bij, maar ook dingen als mode en gadgets die je koopt uit angst er niet meer bij te horen. "Dit sijpelt in alles door," zegt Nikki, "het obsedeert altijd lichtelijk je geest. Zoals we allemaal weleens wakker worden met een onrustig gevoel, iets dat je niet direct kan plaatsen." "Het is iets dat sluimert," voegt Marijn eraan toe, "een cultuur van angst waarin we leven."
Advertentie
YYOY is het eerste deel van een trilogie waarin Nikki ons wil confronteren met wat volgens hem de belangrijkste pijlers van modern burgerschap zijn. Naast angst, zijn dat de invloed van de mens op de natuur en het leven met technologie – algoritmes in het bijzonder. Dit zijn volgens hem de dingen die ons ervan weerhouden om als samenleving tot elkaar te komen en een echte democratie te vormen. Uiteraard heeft hij hier bepaalde opvattingen over, maar voor de performances is het doel eerder mensen deze pijlers – in dit geval angst – in een uitvergrote vorm te laten ervaren."We willen de sluimerende angst die overal aanwezig is tastbaar maken, met licht, geluid en geur," zegt Nikki. "We spelen er ook op in en maken er zelfs gebruik van. We willen niet per se iets laten zien, maar het juist over de mensen laten gaan die het meemaken. We creëren een landschap waarin angst getriggerd wordt, zodat we die groep kunnen besturen en desoriënteren. Op een veilige manier zetten we iemand in een onveilige omgeving."
'Why, why ohh why' gaat morgen in première in het Theater aan het Spui in Den Haag. Eind deze maand is de performance ook in De School in Amsterdam te zien en op 7 juni in de Toneelschuur in Haarlem. Kijk op de website voor meer data en plekken.