Erotische grafkistkalenders en andere ongemakkelijke foto’s van doodskisten

Een grafkist is een lastig product. Je koopt het liever niet en als het er dan toch van komt, zal niemand er echt positieve herinneringen aan hebben. Maar als fabrikant van grafkisten wil je toch je product een beetje lekker in de markt zetten. Ga d'r maar aan staan.

De Italiaan Maurizio Matteucci – grafkistmaker en gepassioneerd fotograaf – heeft op dat laatste vraagstuk wel een erg bizar antwoord bedacht. Door een beetje af te kijken bij Pirelli, is hij erotische kalenders gaan maken, waarin zijn kisten een ondersteunende rol spelen. Vanavond opent er een tentoonstelling in uitvaartmuseum Tot Zover in Amsterdam waarin zijn werk, samen met andere foto's van grafkisten, is te bewonderen. Bovendien staat Maurizio daar voor je klaar om een pikant plaatje van jou op een grafkist te schieten.

Ik sprak Babs Bakels, de curator van de expo, over wat er zoal speelt in de wereld van grafkistfotografie.

Je hebt nu een verzameling van ruim tweehonderd productfoto's van grafkisten. Waarom?
Twintig jaar geleden werkte ik als student in een uitvaartcentrum en daar zag ik tijdens het opruimen een kistcatalogus liggen. Toen zag ik al dat het echt van die foute jarentachtigfotografie was en dat moest ik gewoon bewaren. Zo is het zaadje geplant. Toen kreeg ik ongeveer tien jaar terug een kalender van Mauritizio opgestuurd. En ik dacht: jezusmina wat is dit?! Het is gewoon heel bizarre fotografie. Je kunt zo'n object niet op een normale manier vastleggen, zeker niet als je er allemaal props en rekwisieten bij gaat stoppen. Dat wringt.

Hoe heeft de grafkistfotografie zich door de jaren ontwikkeld?
Vrij slecht eigenlijk. In het begin zie je dat de kisten meer als een bank ergens staan, naast treurige plantjes en gordijntjes. Echt in een huiskamersetting. En toen kwam Photoshop en zag je opeens allemaal kisten vliegen over stranden en door de lucht. Echt een eufemisme: de dood is heel rustgevend en je hoeft niet bang te zijn. Dan is er nog de hele uitzonderlijke categorie van de IKEA-catalogus. De grafkistfabrikant heeft dan huiskamers met de computer getekend en daar die kisten in gezet, heel erg vanuit de doelgroep gedacht. En dan is de volgende stap: gooi gewoon een lekker wijf op zo'n kist. Dan is-ie ook minder eng.

Ja, die erotische kalenders spreken wel echt tot de verbeelding. Voor wie zijn die in hemelsnaam bedoeld?
Niet voor nabestaanden, dat zou wel heel schokkend zijn. Ben je net je opa of je vrouw verloren en dan krijg je zoiets voor je neus. Het is eigenlijk een relatiegeschenk en een marketingstunt, voortbordurend op de Pirelli-kalender. Het is echt voor de liefhebber. Je kon vroeger de kalenders ook bestellen bij de fabrikant.

Wordt de kalender nog steeds gemaakt, trouwens?
Nee, hij is in 2013 verboden, door een Italiaanse senator, de vrouw van de toenmalige burgemeester van Rome. Die vond dat Mauritzio het vrouwenlichaam exploiteerde voor commerciële doeleinden. En de rechter heeft daarnaast geoordeeld dat er een religieus symbool werd beledigd. Die burgemeester van Rome zit nu in de bak, trouwens. Dus het is ook wel weer een mooie Italiaanse soap. Aan de andere kant bestaat de Pirelli-kalender al vanaf de jaren zestig.

Een autoband is toch net anders dan een grafkist.
Eigenlijk is die kalender een optelsom van twee taboes: seks én de dood. En dat maakt hem extra erg. Bij Pirelli was het maar één taboe en dat vonden mensen op een gegeven moment wel oké. Maar dit is dan toch een tandje heftiger. 
Mensen zeggen vaak: "De dood is voor mij geen taboe. Ik wil mijn as in een vuurpijl en van mijn begrafenis een mooi feestje maken." Maar dan zijn ze eigenlijk bezig met het organiseren van een leuk evenementje. Als het dan écht dichtbij komt, zijn mensen gewoon vaak geprovoceerd en beledigd.
Ik denk dat Mauritzio dit taboe toch wilde doorbreken. In het begin waren zijn vrouw, zijn buurmeisje en vriendinnen de modellen. Het is heel aandoenlijk en klungelig, die eerste jaren. Daarna wordt het meer gothic en meer porno. Hij laat ook vrouwen soort van seks hebben met een skelet in een kist. Dan wordt het wel echt een beetje necrofiel.

Hij wilde dus – beetje gek gezegd – wat leven in de brouwerij brengen?
Hij is wel de enfant terrible van de grafkistbranche. Hij is de zoon van een kistenmaker en echt opgegroeid in die kistfabriek. Ik kan me voorstellen dat je dan toch een beetje een klap van de molen krijgt. Hij fotografeert nu ook het nachtleven. Het is gewoon een rebels figuur.
Je ziet ook dat hij steeds meer zijn eigen stijl vindt. Eerst was het een beetje commercieel, maar op een gegeven moment werd hij steeds meer een kunstenaar. De kist wordt minder belangrijk. Het gaat hem steeds meer over zijn eigen fantasie. Hij leeft zich gewoon helemaal uit.

Maurizio is dus vanavond ook aanwezig, las ik.
Ik heb hem inderdaad gevraagd of hij nog een keer een fotoshoot wil doen. En ik heb een fotoset gebouwd, met een kist en lelijke jaren zeventig-lamellen en een plantje. Als je komt, dan kan jij ook op die kist. Dan doe je je bodystocking aan, of iets anders pikants. Ik wil wel ook echt mannen erop, want het zijn altijd vrouwen.

Je hebt waarschijnlijk al een hoop grafkisten gezien. Heb je een favoriet?
Ik heb aan een kartonnen doos gedacht. Ik zie mezelf niet als extreem belangrijk in dit universum. Ik ga gewoon dood en ik word keihard vergeten, zo gaat dat gewoon. Als ik mijn geliefden dan niet op hoge kosten wil jagen, is de kartonnen doos wel de beste optie. Maar ik vind zo'n kist zoals ze vroeger werden gemaakt ook wel leuk. Van eikenhout en met van dat mooie hang- en sluitwerk, zeg maar. Kistbeslag, noemen ze dat. Ik wil wel een kitsche kist; ik vind wel dat het bij me past. Of een kist met een print van een chocoladereep erop. Omdat ik erg van chocolade houd.

Oké, als ik het goed begrijp kun je dus gewoon alles kiezen. Zijn er dan ook echte designkisten? Zeg maar Deens design op grafkistgebied?
Jazeker. De Diamant van Tommerup Kister is wel echt het neusje van de zalm. Dat is wel echt design, ontworpen door Jacob Jensen. Maar vaak doen moderne kisten mij een beetje denken aan een keukenlade. Dat zijn van die hele strakke, langwerpige objecten. En dan zit er een stang aan waaraan je dat ding kan optillen. Die stang is net een soort handvat, zo'n greep.
Maar die kisten zijn er dus ook. Heel modern, heel minimal. Die zijn in de jaren negentig ontwikkeld toen ze ontdekten dat die ouderwetse kisten helemaal niet meer zo in de smaak vielen. Geloof me, er is door de jaren heen heel wat lelijks gemaakt, hoor. En veilig in de grond gestopt, dus. Bedankt voor je tijd!

Vanavond opent de tentoonstelling Especially for You in het Nederlands Uitvaartmuseum Tot Zover, bij uitvaartcentrum De Nieuwe Ooster in Amsterdam. Vanaf 20:00 staat Maurizio daar voor je klaar om een pikant plaatje van jou op een grafkist te schieten.