De dingen die ik hoorde in de stilste kamer van New York

Een fluisteraar produceert ongeveer 40 decibel, een gewoon gesprek is 60 decibel. Terwijl ik dit artikel aan het typen ben, in een zeer stil kantoor, is er ongeveer 30 decibel aan geluid om me heen. In het Guggenheim in New York – een van de luidruchtigste steden ter wereld – vind je nu een kamer waar niet meer dan 10 decibel te horen is. Daar heerst de stilste stilte die je in een stad kan vinden.

PSAD Synthetic Desert III van Doug Wheeler is een kamer die volledig is bekleed met een geluidsabsorberend materiaal. Misschien heb je ooit opnamestudio's gezien met van die piramidevormige uitsteeksels aan de binnenkant. Dat heet Basotect en daar heeft de Synthetic Desert er ontzettend veel van, waardoor al het geluid boven de 10 decibel geabsorbeerd wordt. Wheeler is overigens ooit begonnen als minimalistisch schilder en is pas laat in zijn carrière overgestapt op ruimtelijke kunst. Eerder maakte hij Encasement, een lichtinstallatie in een enorme witte ruimte waar mensen massaal voor in de rij gingen staan.

Ook voor PSAD Synthetic Desert III moet ik ook een tijdje wachten. Uiteindelijk ga ik met vier anderen de kamer in, waarin ik honderden piramidevormige uitsteeksels van schuim zie. Ik word me plotseling ontzettend bewust van alle geluiden die de andere bezoekers maken. Bij iedere stap die ze zetten, hoor kleding ritselen en hun heupen bewegen; ik hoor ieder pufje, zuchtje en smakje. We lopen de ruimte verder in en gaan op de grond zitten. Terwijl ik mijn schouders losmaak, hoor ik mijn botten kraken. De mensen om me heen duiken in elkaar. Ze hebben dit akelige geluid absoluut gehoord.

Ik woon al mijn hele leven in de buurt van een druk metrostation, dus ik hoopte in deze kamer van complete stilte te kunnen genieten. Het soort stilte waarvan ik me voorstel dat je het alleen buiten de dampkring van de aarde zal vinden. Toch is het niet bijzonder stil in de stilste ruimte van New York. Ik hoor gezoem, alsof er ergens airconditioning aanstaat. Later vertelt Doyle Robertson van BASF, het bedrijf dat Basotect produceert, dat er in de kamer een geluidsopname van de woestijn is te horen.

Het is het enige geluid in de kamer, afgezien van het geritsel, gesmak en gekraak van de andere bezoekers. Het geluid heeft het kunstwerk niet alleen een extra dimensie, maar het is ook een veiligheidsmaatregel. Als er geen geluid zou zijn, zou je gek kunnen worden omdat je oren gewend zijn aan geluidsgolven. En zonder golven word je bovendien snel misselijk.

De PSAD Synthetic Desert III is onderdeel van een serie werken van Wheeler die hij de afgelopen jaren maakte. Het is het eerste werk van de kunstenaar dat gebaseerd is op geluid. In eerdere tentoonstellingen van Synthetic Desert had Wheeler het geluid nog niet meegenomen. Dit voegde hij speciaal toe voor de ruimte in het Guggenheim. Als je er bent, gaat het niet alleen om de geluidservaring, maar om de combinatie van het geluid en het beeld. Wheeler haalde zijn inspiratie uit de stilte in de woestijngebieden in het noorden van Arizona.

Mijn eigen ervaring in de Synthetic Desert deel ik in vier delen op, van zittend met m'n ogen open en dicht naar staand. Elke keer dat iemand van positie verandert, maakt dat zoveel geluid dat je het voor je kunt zien. De ruimte lijkt steeds groter te worden, wanneer je overgeeft aan het piramidevormige schuimrubber. Het beeld van de woestijn in Arizona zit in mijn achterhoofd. Voor me zie ik een uitgestrekt lilakleurig oppervlak.

Hier komen geluidshallicunaties bij. Nog voordat ik weet wat het is, probeert mijn onderbewuste het te plaatsen. Het klinkt als de lucht uit een ventilator, maar er is geen ventilator te bekennen.

Deze rustige stroom van gedachten wordt bruut verstoord door een medewerker, die vertelt dat onze tijd voorbij is. Sommige bezoekers vonden het een claustrofobische ervaring, maar ik had juist het gevoel dat de ruimte oneindig leek. Ik voel me ontzettend kalm, totdat ik weer naar buiten loop en een oorverdovend geklets op de gang mij tegemoet komt. Het altijd luidruchtige New York is nog nooit zo oorverdovend luidruchtig geweest.

Je kunt PSAD Synthetic Desert III nog tot 2 augustus proberen in het Solomon R. Guggenheim Museum.