Met deze waterdichte stappen kun je direct charismatisch worden

Ik ben onlangs min of meer gestopt met drinken, en hoewel dat een goede zet was voor mijn gezondheid, gewicht, bankrekening, alledaagse geestelijke helderheid en ik me ermee verzet tegen het alcoholist-tot-in-de-kist dat de mannen in mijn familie al generaties lang plaagt, is het voor mij hierdoor enorm lastig geworden om over koetjes en kalfjes te praten. Jij beseft dit niet, omdat je aangeschoten bent, maar er is een speciaal, sprankelend moment tussen het eerste en het derde biertje, als de strakke gespreksregels waaraan we ons houden losser worden, waardoor iedereen zich op nauwelijks merkbare wijze meer ontspant en van "dus… wat… ga jij… dit weekend… doen?" naar eerlijk en vrijuit spreken gaat. Je kan dit alleen zien gebeuren als je volledig nuchter bent. Zonder alcohol is er een bepaalde sociale verstopping, een bevriezing van de anekdotische spieren. Als ik enkel fris drink, heb ik moeite om maar wat te babbelen. Dus toen een pr-iemand me vroeg of ik in anderhalf uur charismatisch wilde worden in een sessie met Richard Reid, zei ik: "Ja." En toen helemaal niks meer, want ik had nog steeds niet geleerd hoe ik charismatisch moest zijn. *** Charisma is moeilijk te definiëren, omdat het een soort etherische kwaliteit is, een elektriciteit die bij sommige mensen simpelweg door de aderen stroomt, en bij andere mensen niet. Je denkt misschien dat je weet wat charisma is en misschien ben je zelfs een beetje charismatisch, maar dan ontmoet je iemand die écht charismatisch is, met een hoofdletter C, en denk je: fuck. Ken je dat gevoel dat je iemand ontmoet en je vermoedt dat diegene beroemd is, of beroemd zou moeten zijn, of misschien is hij of zij wel gewoon beroemd maar ben je gewoon niet genoeg op de hoogte? Dat is charisma. Als je iemand ontmoet, en na het gesprek dat jullie voerden denk je erover na dat jij even de focus van het gesprek was – dat jij, voor een klein ogenblik, het middelpunt van zijn of haar wereld was? Dat is charisma. Door charisma voelen mensen zich mensen, charisma verzet werelden, opent deuren, laat mensen boven zichzelf uitstijgen. De meeste wereldleiders hebben het, omdat ze met hun charisma continu hogerop de carrièreladder komen. Obama had het, Clinton had het, Cameron had het. Balkenende niet echt, maar wat doe je eraan? Nigel Farage heeft het, Trump heeft het. "Hitler had het," zegt Richard herhaaldelijk tegen me. "Hitler was erg charismatisch." Hij kan niet ophouden met zeggen dat Hitler charismatisch was. "Maar hij was het echt!" Charisma wordt dus niet altijd voor goede dingen gebruikt, het kan ook kwaadaardig zijn. Charisma kan makkelijk worden omgezet in macht, en macht corrumpeert. De charmantste mensen steken je waarschijnlijkst in je rug, als ze daarmee hogerop kunnen komen. Charisma zorgt ervoor dat je veel kunt flikken. Ik wil het hebben. *** Het blijkt dat het heel makkelijk is om je hersenen te hacken. Het is simpel, zo simpel dat het haast té simpel lijkt, maar probeer het toch maar: visualiseer jezelf, het liefst op een recente vakantie of zoiets. De zon scheen en je hoefde je e-mail niet te checken, en – en dit is cruciaal – je was erg ontspannen. Misschien had je wel een drankje op. Wat hier cruciaal is, is dat gevoel, dat vakantiegevoel, waarnaar we nu terugkeren door ons opnieuw te zien op dat strand, in die zee, op die plek. Heb je het? Je weet waar je heengaat? Oké: sluit je ogen en tel tot tien. Dat voelt goed, of niet? Compleet ontspannen. Dat is alles wat ervoor nodig is om je hersenen te bedriegen en je een paar seconden lang geen zorgen te maken. *** We doen een oefening waarbij ik handen leer schudden. De enige keer dat ik aandacht heb besteed aan mijn handdruk was toen ik de vader van mijn eerste vriendin leerde kennen en zij me van tevoren verteld had dat hij handen schudden enorm serieus nam, dus oefende ik een paar keer met vrienden en familie, voordat ik zijn hand – met een combinatie van intens oogcontact en gemiddelde grip – drie keer stevig schudde. Sindsdien waren mijn handdrukken op z'n best oppervlakkig. Richard gaat dat veranderen, omdat handdrukken erg belangrijk zijn. Sterker nog: het zijn de bouwstenen van charisma. "Veel alledaagse dingen zijn van oorsprong veiligheidsmaatregelen," legt hij uit. "De handdruk bijvoorbeeld – een klassiek onderdeel van charisma – is ontstaan omdat we ons veilig willen voelen. Als we iemand de hand schudden, geven we een indicatie van onze kracht en wat onze bedoelingen zijn. Veel mensen hebben de misvatting dat een sterke handdruk goed is, maar als die niet overeenkomt met de handdruk van de andere persoon kan dat worden geïnterpreteerd als een machtsspel, waardoor die andere persoon zich ongemakkelijk kan voelen. Dan heb je minder kans om de beste versie van die persoon te zien, en zijn zij minder geneigd om de ervaring als positief te ervaren en een goed gevoel over jou te hebben." Probeer er niet te veel over na te denken, maar iemand de hand schudden is misschien wel de meest essentiële sociale interactie die je kunt hebben. Dus oefenen we. Ik loop door de deuropening en schud Richards hand. (Je kunt dit ook thuis doen: ik heb sinds deze dag al een aantal mensen geleerd hoe je handen moet schudden.) Het was niet zo goed. "Je keek te veel naar mijn hand," zegt Richard. "De volgende keer dat je de kamer inkomt, moet je je hand uitsteken en ervan uitgaan dat ik hem wel zal vinden. Maak een beetje meer oogcontact met mij." De tweede handdruk gaat beter dan de eerste. "Oké, nu proberen we iets anders," zegt hij. Ik ga de kamer weer uit en doe de visualisatieoefening die ik hierboven beschreef: ik zit op het strand, zwem in de zee, de lucht is blauw en het water ook, ik ben ontspannen, ik eet een klein stukje ananas van een prikkertje. Ik loop naar binnen en schud de hand. "Hoe voelde je je?" vraagt Richard. "Beter!" zeg ik. De fotograaf zegt dat er een opvallend verschil was. Maar wat was het? "Je liep gewoon naar binnen met meer aanwezigheid." Was dat het? Hoe werkt dit? Ik begin te denken dat Richard Reid een tovenaar is. Voor mijn vierde handdruk leer ik de ultieme upgrade. Als mijn hand de zijne vindt, strek ik mijn arm te ver uit, dus om dat tegen te gaan moet ik mijn elleboog langs mijn zij houden en mijn arm in een hoek van negentig graden uitstrekken, waardoor het moment van de handdruk ongeveer tien keer wordt uitvergroot en Richard ineens in mijn persoonlijke ruimte staat. Dit kleine verschil in mijn houding maakt een enorm verschil in de handdruk. Ik ben nu zeer dicht bij Richard. Het is nu mogelijk, als we dat zouden willen, om hem dichterbij te trekken en hem te zoenen. "Je bent best lang," zegt hij. "Misschien moet je dat nog aanpassen, maar… ja." Ik kan nu handen schudden. Ik heb in drie minuten geleerd hoe ik handen moet schudden. CHARISMANIVEAU: VERBETERD

*** We moeten praten over het Menselijke Brein en het Reptielenbrein – een theorie die je misschien nog wel kent van de stonede gast die het je in het eerste jaar van je studie in de vaagst mogelijke termen probeerde uit te leggen, maar je tegelijkertijd ook probeerde te vingeren ("Het brein is… ja… alsof… er een brein in je brein zit?") – omdat het belangrijk is om charisma te begrijpen, zowel waarom je het niet hebt als hoe het geleerd kan worden. "De hersenen bestaan uit drie hoofdonderdelen," zegt Richard. "Het reptielenbrein, het zoogdierenbrein en het menselijke brein. In ons reptielenbrein vinden we al onze impulsen – het draait allemaal om veiligheid en overleven – en het is het gedeelte van de hersenen dat elke situatie beoordeelt en beslist hoe veilig we zijn. Dat is waarom handdrukken zo belangrijk zijn: het is een manier om binnen een paar seconden te bepalen hoe veilig de situatie of persoon om ons heen is, omdat we dat vanuit evolutionair oogpunt zo gauw mogelijk moesten bepalen. Dus het is goed dat we het reptielenbrein hebben, maar het wordt vaak geactiveerd in ongepaste situaties." Dit komt omdat het reptielenbrein vier miljoen jaar oud is en verward raakt door zaken als menselijke spraak en iPhones. "De wereld waarin we nu leven is overduidelijk heel, heel anders," zegt Richard. "We zitten de hele dag op kantoor, het reptielenbrein begrijpt relaties niet, reptielen hebben geen familie, ze hangen niet met vrienden. Ze zullen misschien naast elkaar staan, maar ze hebben geen interactie. Het reptielenbrein begrijpt hogere emoties niet, het begrijpt hoger denken of creativiteit of een van de andere dingen die de mens menselijk maakt niet. In een stressvolle situatie gebeurt het meestal dat het reptielenbrein het menselijke brein – waar al het rationele denken, de creativiteit en ons vermogen om zaken te verwoorden zich bevindt – overneemt, waardoor mensen lam worden gelegd. Je ziet het in allerlei situaties: quizshows bijvoorbeeld, wanneer zeer eenvoudige vragen worden gesteld en mensen het antwoord ineens niet meer weten, totdat de bel gaat en het antwoord ineens weer terugkomt, omdat dat gedeelte van het brein weer wordt geactiveerd. Het reptielenbrein staat ons dus vaak in de weg, het laat ons sneller praten maar laat ons minder denken of verwerken, dus we willen zoveel mogelijk met het menselijke brein werken in deze situaties – zodat jij kunt bepalen hoe je wilt reageren, in plaats van dat je handelt vanwege een oeroude standaardinstelling."

Dus hoe onderdrukken we ons domme reptielenbrein en verheffen we ons menselijke brein? Richard werkt met technieken die gebaseerd zijn op mindfulness ("echt het tegenovergestelde van hoe het reptielenbrein werkt") om weer te kunnen denken en de aandacht te herwinnen, wat vooral belangrijk is voor gesprekken waarbij het reptielenbrein onze hersenen overneemt. Dat is ook waarom de visualisatieoefening zo belangrijk is: van de ene gedachte naar de andere overgaan, je vastklampen aan die gedachte zodat je een touw hebt om jezelf uit de duisternis te leiden en in het licht terecht te komen. "De meeste van ons hebben een bepaalde manier om met mensen te praten, en vaak gaat het helemaal fout, maar is de persoon met wie je praat te beleefd om er iets van te zeggen," zegt Richard. "Als je het menselijke brein inschakelt, kun je die dingen herkennen. Dan kun je ze benoemen in het gesprek of nadenken over welke andere gesprekstactiek beter werkt." En hierdoor denkt men dat je charismatisch bent, omdat je dus niet een reptielenjongen met opengesperde ogen bent, die denkt dat hij ieder moment aangevallen kan worden door een havik. CHARISMANIVEAU: VERBETERD *** Wie gaat er precies naar een masterclass charisma? Dit lijkt me een belangrijke vraag. We staan in een mooi kantoor in Mayfair, een rijke buurt in Londen. Het tapijt is zacht onder mijn voeten. Dit gebouw heeft een conciërge en een voordeur die te dik is om comfortabel open te duwen. Je komt hier niet binnen zonder geld. En niet gewoon geld: geld. Zoveel geld dat je je rekeningen makkelijk kunt betalen en nog steeds genoeg overhebt om naar een trainingscursus te gaan waar je handen leert schudden. Wie past er precies in het psychologische profiel dat je 1.) succesvol genoeg bent om handdruklessen te bekostigen en 2.) die handdruklessen ook nodig hebt? Wie is ooit zo ver op de carrièreladder geklommen zonder ooit echt te weten hoeveel oogcontact je met de mensen om je heen moet maken? Meer mensen dan je denkt, zegt Richard, omdat iedereen die leeft continu bang is dat men hen betrapt. "Wat ik gedurende een paar jaar heb geleerd, is dat veel mensen met een zakelijke achtergrond naar me toekwamen. Ze hadden moeite om de volgende stap in hun carrière te maken, moeite om mensen te beïnvloeden, om met conflicten om te gaan en ze hadden ook vaak wat wij het 'bedrieger-sydroom' noemen." Je weet wat het bedrieger-syndroom is, want je hebt het absoluut: de constante angst – meer onder de hoogvliegers maar ook hier, onder het plebs – dat iemand je op een dag erop betrapt dat je een oplichter bent. "Dus mensen die van de buitenkant misschien wel succesvolle carrières hebben en lijken te doen wat iedereen van hen verwacht, maar zich eigenlijk niet echt voelen alsof ze die persoon zijn," legt Richard uit. Hij traint mensen om ze zelfverzekerder te maken, door hun sterkere kwaliteiten te onderschrijven in plaats van hun slechtere te benoemen, en ze door middel van visualisatietechnieken meer gebruik te laten maken van hun menselijke brein dan van hun reptielenbrein. Hij leert mensen dat ze niet continu overstuur hoeven te zijn en dat ze niet moeten denken dat ze het allemaal niet waard zijn. Maar, denk ik, aangezien charme, charisma en zelfverzekerdheid langzaam en zorgvuldig kunnen worden opgebouwd in een mens, dan kan het tegenovergestelde ook. Richard heeft me eigenlijk zojuist geleerd dat je elk willekeurig ego als een bom kunt laten exploderen, gewoon door op de werkplek naast iemand te gaan staan, op het midden van de dag, zo na de lunch, wanneer je net een beetje je mail hebt gecheckt en dan zegt: "Hey." "Hey." "Kom op, geef het op, het is genoeg geweest. Je bent hier veel te diep in verzeild geraakt. Neem ontslag en geef je baan aan mij."

*** Arjan Lubach. Matthijs van Nieuwkerk. Laura Ponticorvo. Ik realiseer me ineens iets: steeds als ik verbijsterd ben door de carrière van iemand wiens aantrekkingskracht ik niet kan begrijpen, heeft het te maken met charisma. Zij hebben het in de leegte waar anderen het niet hebben. Marco Borsato. Eva Simons. Maan de Steenwinkel. Niemand begrijpt de aantrekkingskracht van Maan de Steenwinkel, toch? Verwonder je over Maan de Steenwinkel. Denk na over dit raadsel. Maar ga er nu van uit dat ze de meest charismatische persoon is die je ooit hebt gezien: ze is zo charmant en charismatisch dat ze keer op keer weer mensen zo ver krijgt dat ze geld in haar blijven pompen. En nu begrijp je Maan de Steenwinkel. Als ze zou willen, zou ze de nieuwe Hitler kunnen zijn. We zouden dankbaar moeten zijn dat ze haar krachten ten goede gebruikt – dat wil zeggen voor een gedoemde popcarrière en daarna een afdaling in de realityseriewereld, compleet met een onvermijdelijke periode bij een show als Sterren Springen. *** Richard en ik oefenen een gesprek, waardoor ik me voel alsof ik een pickup artist met een fedora ben die zijn openingszinnen in een lokale bardancing op zaterdagavond wil proberen, oftewel: ongeschikt voor menselijke interactie. Richard zegt dat er een bepaald kenmerk van charisma is dat vaak over het hoofd wordt gezien: dat charismatische mensen vaak meer luisteren dan praten. Het is een misverstand dat degene die het meeste praat in een kamer ook de meest charismatische persoon is. Iemand die ons toestaat om te praten over wat voor oude shit er ook in ons hoofd zit en ons laat doorratelen, voedt ons ego en zien we als charmant, terwijl ons laten praten eigenlijk alles is wat diegene doet. We projecteren onze goede gevoelens over onszelf op de bereidheid van anderen om te luisteren. Een belangrijk onderdeel van charisma is helemaal niet echt: het gaat gewoon om een ruimte creëren waar andere mensen kunnen praten. CHARISMANIVEAU: VERBETERD Hoe dan ook, als je wil dat mensen zich blootgeven, moet je open vragen stellen en niet antwoorden met iets wat met 'ja' of 'nee' beantwoord kan worden. ('ja' of 'nee' betekent ofwel het einde van het gesprek of zorgt ervoor dat jij, de veronderstelde vragensteller, de controle over het gesprek moet grijpen en over jezelf moet gaan praten, wat erg oncharismatisch is.) We waren bezig met open vragen oefenen. Open vragen hebben een 'hoe', 'waar', 'wanneer' en 'wat' – je moet wegblijven van de vragen met 'waarom', omdat die vaak een veroordelend gevoel kunnen veroorzaken ("Waarom heb je de buffettafel omgegooid? Waarom is de politie hier? Waarom ligt hij te huilen in een hoekje?"). In plaats daarvan zouden de vragen met 'waarom' op een meer knuffelachtige wijze moeten worden geformuleerd ("Hoe komt het dat er allemaal worstjes op de vloer liggen? Wanneer is de politie gearriveerd? Wat is er met hem gebeurd dat hij nu zo hard moet huilen?") zodat het langere, complexere antwoorden oplevert. Luister goed naar wat de andere persoon zegt, zodat je weet welke vraag je daarna kunt stellen, en let op alles wat je gesprekspartner belangrijk lijkt te vinden (dit is ook een manier om je lastige reptielenbrein te onderdrukken en je menselijke brein te activeren). Dit is weliswaar basiskennis over gespreksvoering, maar zelfs in deze rustige omgeving heb ik moeite om continu open vragen te blijven stellen. R: Stel je voor dat je me net hebt gevraagd waar ik op vakantie ben gegaan. Dus: afgelopen zomer zaten we in Frankrijk.
J: Oké… waar in Frankrijk?
R: We begonnen in Normandië, waarna we op reis gingen naar Bordeaux, waar we tien dagen bleven. Daarna gingen we weer omhoog naar de Somme en bleven we nog drie dagen daar.
J: Dus je reed een beetje rond in Frank– Shit. Dat is een gesloten vraag.
R: Snap je?
J: Shit. En: R: Probeer het opnieuw.
J: Oké, waarom besloten jullie om tien dagen in Bordeaux door te brengen? [Richard schudt droevig zijn hoofd omdat ik een idioot ben.] Was dat een gesloten vraag?
R: "Waarom."
J: Shit! Ik gaf een waardeoordeel. Shit. Shit shit shit.

Deze masterclass van 899 euro dringt niet tot me door, omdat ik mensen blijf veroordelen die naar Frankrijk gaan.

*** Voordat ik ga, vraag ik Richard naar de drie gouden charismaregels, om door te geven aan jou, de veronderstelde niet-charismatische lezer. "Zorg voor een sjabloon," zegt hij, verwijzend naar de visualisatieoefening (zoals de herinnering van op het strand zijn, of een andere ervaring waarbij je je heel goed en in controle voelde). "Visualiseer een omgeving waarin je je op je best voelde. Een tweede regel draait om het soort vragen dat je stelt: stel je open vragen of juist heel veel gesloten vragen waarmee je het gesprek kaapt? En nummer drie is heel simpel: maak meer oogcontact. Als je je ongemakkelijk voelt, wend je je blik af, dus vanaf nu moet je erop letten dat je iemand tijdens een handdruk net iets langer aankijkt dan je gewoonlijk zou doen. Dat zijn drie basisdingen die iemand kan doen die een groot verschil kunnen maken." In de loop van de week doe ik het open-vragen-ding met drie mensen. Een vriend met wie ik na het werk afspreek geeft zich niet echt bloot, totdat ik 'hoe'-, 'waar'- en ' wanneer'-vragen begin te stellen, waarna hij twintig minuten lang over zijn baan zeurt. Een gesprek vol open vragen met de moeder van mijn vriendin leidt ertoe dat ik nu weet dat haar dag vreselijk was omdat ze de nacht ervoor niet goed had geslapen. Om een charismatische man te zijn, vertel ik mezelf, moet je eigenlijk gewoon mensen tegen je aan laten klagen en af en toe knikken. Een interview gaat veel te lang door omdat ik open vragen stel en ik heb helemaal geen zin om dat uit te werken, maar ik denk dat het de prijs is die ik moet betalen om bovenmenselijk charismatisch te zijn. Dat is de laatste les: charisma is zowel een zegen als een vloek. Het kan goed zijn, maar ook slecht. Licht en donker. Macht en corruptie. Ik ben nu charismatisch, en dat heeft me sterker gemaakt. CHARISMANIVEAU: ONSTUITBAAR Je kunt hier meer over Richard Reid en hoe je helemaal charismatisch wordt leren.