Floris Caes ging naar Irak om kapotgeschoten rolluiken te verzamelen

In het Belgische Roeselare is vanaf zaterdag 12 mei een tentoonstelling te zien over rolluiken. Nu zijn rolluiken zelf waarschijnlijk niet de meest tot de verbeelding sprekende objecten die je je kunt voorstellen, maar dit zijn dan ook niet zomaar rolluiken. Het zijn kleurrijke en tegelijkertijd behoorlijk afgebladderde rolluiken, vol met kogelgaten. Kogelgaten van Islamitische Staat.

De rolluiken zijn in Irak verzameld door de Vlaamse kunstenaar Boccanegra (het pseudoniem van Floris Caes). Het project heet Out of Business, en is te zien in Galerie Alfons Blomme. Het doel, vertelt hij, is om te laten zien waarom alle vluchtelingen uit Syrië en omgeving op de vlucht zijn geslagen: oorlogsgeweld. “Ik vroeg me af waar al die giftige reacties vandaan kwamen, zoals dat ze onze banen zouden afpakken en van onze welvaart zouden profiteren. Een van de belangrijkste redenen voor deze tentoonstelling is het simpele feit dat we hier in het westen nauwelijks beseffen wat oorlog is.”

Door levensechte kogelgaten te laten zien, beseffen we dat misschien een stukje beter, hoopt Boccanegra. Daarnaast wil hij benadrukken dat het vooral werkende mensen zijn die slachtoffer zijn van het geweld: de eigenaren van de doorzeefde rolluiken zijn veelal kleine ondernemers.

Boccanegra verzamelde de rolluiken in maart 2017. Via via kwam hij in contact met een fikser uit Mosul, die hem ter plekke de weg kon wijzen. Hij ondervond gelijk dat ook daar een hele business in zit. “Hij vroeg ons wat we wilde zien: dode soldaten, verwoeste gebouwen, wenende kindjes? Alles had een prijskaartje: hoe gevaarlijker, hoe duurder. Hij keek raar op toen ik zei dat ik eigenlijk alleen maar op zoek was naar rolluiken.”

Nu was het vinden van de rolluiken nog niet zo’n probleem – ze lagen haast letterlijk voor het oprapen. De meeste tijd was de Vlaamse kunstenaar kwijt aan het verkrijgen van toestemming om de rolluiken mee te nemen en te exporteren naar België. Het Iraakse en het Koerdische leger moesten hun goedkeuring geven, en ook de eigenaren van de rolluiken.

Uiteindelijk lukte dat meestal wel. Boccanegra eindigde met een dozijn rolluiken. De ‘beste’ negen nam hij mee naar België. “Er zat er ook een bij met maar een paar kogelgaten, die hebben we niet meegenomen,” zegt hij. “Dat was een minder sterk beeld.”

Toen Boccanegra naar Irak afreisde, ging hij er niet vanuit dat de rolluiken ook voor het oog wat te bieden hadden. Maar eenmaal daar bleek hij aangenaam verrast; ze waren op uiteenlopende manieren beschilderd, de een nog mooier dan de ander.

Sommige kleurcombinaties hebben het doel om duidelijk te maken welke producten er in een winkel verkocht worden, werd hem verteld. Wit met roze betekent bijvoorbeeld dat het iets met kinderen te maken zou hebben, en vanille met roze zou duiden op groente. Deze kleurbetekenissen stammen nog uit de jaren tachtig. Andere rolluiken hadden een speciaal verfje gekregen, omdat de winkelier dat mooi vond.

Op twee van de rolluiken die hij meenam staan leuzen van IS gespoten. Op de ene staat de naam van deze groepering volledig uitgeschreven en op de ander staat “Er is maar één profeet en dat is Allah”. Deze twee rolluiken maakten de tocht van Boccanegra extra spannend. Hij vervoerde de rolluiken per bus naar Turkije, en had de door IS bespoten luiken expres onderin de pick-uptruck gelegd, omdat hij bang was dat ze zouden worden ingenomen. “Als we aangehouden zouden worden, zouden ze waarschijnlijk alleen de bovenste bekijken.”

Vlak voor de grens wilde de chauffeur echter van truck veranderen en werd alles opnieuw gestapeld, waardoor de onderste ineens de bovenste werd en de IS-rolluiken bovenop kwamen te liggen. “Toen zat ik er een stuk minder ontspannen bij, met nog twee grenscontroles te gaan. Maar gelukkig kwam het goed.”

Bang voor zijn eigen veiligheid was Boccanegra niet zozeer. Waar hij eerder voor vreesde was dat zijn project niet door zou kunnen gaan. Doordat een douanier een van zijn IS-rolluiken in zou nemen bijvoorbeeld, maar ook omdat het de vraag was hoe hij het vervoer van de rolluiken zou betalen. De hele tocht had hijzelf al gefinancierd, maar voor het transport had hij niet genoeg. Uiteindelijk bood de gemeente Roeselare – waar hij vandaan komt – hem de helpende hand, waardoor alles vanuit Istanbul naar België kon worden gevlogen.

In Irak had hij de rolluiken al door een wals gehaald en laten bijsnijden. In België bevestigde hij ze aan houten panelen. “In de tentoonstelling wil ik de ruimte verduisteren,” zegt hij. “En dan goed belichten met een paar spots, en op de achtergrond fragmenten van geluiden die ik zelf in Irak heb gehoord, zoals een ontploffing in de verte. Het geluid waar ik de allereerste ochtend in Mosul wakker van werd, en dat me gelijk met beide benen op de grond had gezet.”

Meer informatie over Boccanegra vind je op zijn website en Instagram .