Deze ontwerpers zoeken naar sterrenstof in de smurrie die in een dakgoot ligt

In je dakgoot ligt buitenaards stof, dat misschien ooit een soeplepel wordt. Dit stofje – sterrenstof – dwarrelt jaarlijks in tientallen tonnen neer op aarde. Genoeg stof dus. Maar kan het ook als grondstof gebruikt worden? Dit vroegen de ontwerpers Xandra van der Eijk en Kirstie van Noort zich af, en dus klommen ze de daken op om deze micrometeorieten uit goten te schrapen, om zo de potentie van het stofje te onderzoeken. Het resultaat is het project As Above, So Below, dat volgende week te zien is tijdens de Dutch Design Week.

Xandra en Kirstie kwamen op het idee om sterrenstof te gaan mijnen nadat ze meededen aan Dutch Invertuals: een collectief dat jonge ontwerpers uitnodigt om te reageren op een bepaald – in dit geval was het thema Harvest, oftewel oogst. Gefascineerd door materialen die in het heelal rondzweven, besloten Xandra en Kirstie te onderzoeken hoe ze buitenaardse grondstoffen kunnen oogsten.

"Tegenwoordig ben je eigenlijk geen goede ontwerper meer als je je niet met duurzaamheid bezig bent," grapt Xandra. Omdat het natuurlijk niet zo duurzaam of praktisch is om een rits astronauten naar de ruimte te sturen om Pluto of Mars leeg te graven, zochten de ontwerpers naar een meer milieuvriendelijke manier om met kosmisch materiaal te werken. Terwijl ze met haar onderzoek bezig was, las Xandra dat er jaarlijks tussen de 30 en 80 duizend ton aan micrometeorieten op de aarde beland. "Waar is dit dan, en kunnen we er iets mee?" vroeg de jonge ontwerper zich af.

Nou, sterrenstof is overal. Dus begonnen Xandra en Kirstie met zoeken op de meest voor de hand liggende plek die je kunt bedenken. Want als er zoveel sterrenstof neerdwarrelt op aarde, dan moeten dakgoten er vol mee liggen.

De smurrie heeft het duo drooggestookt in een keramiekoven, zodat al het organische materiaal verbrandde. Er bleef een flinke hoeveelheid rood poeder over, maar dat is natuurlijk nog geen sterrenstof, vertelt Xandra. Met een magneet hebben de ontwerpers al het nikkel en ijzer uit het rode poeder gevist, omdat dit veel voorkomende grondstoffen zijn in het heelal. Pas toen kwam het echte mijnen van sterrenstof. Eén van de eigenschappen van een micrometeoriet is namelijk dat het een perfect rond bolletje is, dat zo is gevormd vanwege het afsmelten in de atmosfeer. Die bolletjes zijn met het blote oog te zien, dus begonnen Xandra en Kirstie met het tijdrovende taakje om al die bolletjes op te speuren.

Die sterrenstofbolletjes hebben ze onderzocht onder een microscoop, waarna er zestien stuks overbleven die vanwege de kristalstructuur weleens echte micrometeorieten kunnen zijn. In hun installatie As Above, So Below ligt één bolletje onder een microscoop. "Hiervan zijn we vrijwel zeker dat het sterrenstof is," vertelt Xandra. "Alleen is de pest dat – om helemaal zeker te weten of een bolletje echt sterrenstof is – de micrometeoriet op een wetenschappelijke methode kapot moet worden gemaakt, om zo de samenstelling te kunnen zien. Maar dan hebben wij geen installatie meer."

Met de zestien potentiële micrometeorieten die Xandra en Kirstie uit dakgoten visten, kwamen ze nog niet echt verder. Het uiteindelijke doel is namelijk om het te gebruiken als grondstof, maar dan moet het materiaal natuurlijk wel bewerkt kunnen worden. Dus kochten ze een grotere meteoriet, om te testen of dit materiaal echt omgesmolten kan worden. Xandra en Kirstie vonden een bedrijf dat dit wel wilde proberen. "Dat was heel spannend," vertelt Xandra, "want niemand wist wat er zou gaan gebeuren. Het smeltproces van meteorieten blijkt heel anders te zijn dan elk ander materiaal, het stolt heel snel en smelt snel. Degene die het voor ons heeft omgesmolten had ook nog nooit zoiets gezien." Maar het is gelukt en het resultaat van het smeltproces is een kubieke centimeter micrometeoriet.

Xandra en Kirstie zijn trouwens niet de enige sterrenstofdelvers op deze aardkloot. "Het schijnt al sinds de jaren vijftig een soort mythe te zijn dat er sterrenstof is te vinden op aarde," vertelt Xandra. Amateurs zoeken naar sterrenstof, maar daar blijft het vaak bij. Ook de wetenschap schijnt niet zo geïnteresseerd te zijn in hoe je micrometeorieten kunt omsmelten in buitenaardse designstukken. Wetenschappers zoeken er wel naar, omdat het bijvoorbeeld iets zegt over de historie van het universum, maar de meteorieten worden altijd als iets heel bijzonders gezien en op een sokkel gezet, vertelt Kirstie. "Doordat wij sterrenstof smelten denk ik dat het ons onderscheidt van het onderzoek dat al wordt gedaan. Eigenlijk gaan wij op dezelfde manier met sterrenstof om als met grondstoffen die op de aarde in een berg zitten, dat wordt ook gewoon afgegraven. Het is dus eigenlijk heel typerend hoe wij mensen met de wereld omgaan."

Dat perspectief was ook het startpunt van het project. "We geloven eigenlijk niet dat er een einde gaat komen aan consumerisme en kapitalisme," vertelt Xandra. Vanuit deze depressieve gedachte en het idee alle aardse grondstoffen op zullen raken, zocht het duo naar een alternatief. "We geloven wel in oplossingen, maar niet dat de maatschappij uit zichzelf gaat veranderen en opeens heel veel gaat geven om duurzaamheid." Reden genoeg voor Xandra en Kirstie om de zoektocht naar micrometeorieten voort te zetten, en vooral om een efficiëntere manier te vinden om het sterrenstof te delven, dan het uitbaggeren van dakgoten.

Het project As Above, So Below van Xandra van der Eijk en Kirstie van Noort is van 21 tot en met 29 oktober te zien tijdens de Dutch Design Week.