We luisterden stiekem naar wat bezoekers van de expo van Anton Heyboer vinden
Beeld door de auteur

FYI.

This story is over 5 years old.

Kunst

We luisterden stiekem naar wat bezoekers van de expo van Anton Heyboer vinden

"Kan de televisie wat harder? Ik kan dit toch nooit verstaan!"

Anton Heyboer werkte tijdens de Tweede Wereldoorlog als dwangarbeider, zat in een psychiatrische inrichting en woonde met vijf vrouwen in een commune. Volgens hem was de mens in hem gestorven, maar leefde de kunstenaar voort dankzij een door hem ontworpen systeem dat hij ook graag op zijn voorhoofd schilderde. Dat schilderen deed hij zo gek nog niet, want zijn werken werden aangekocht door het MoMa. Het LACMA in LA bestempelde hem samen met Lucian Freud en David Hockney tot de belangrijkste Europese schilders van dat moment. Heyboer had echter andere plannen. Hij bekladde zijn schilderijen met rode verf en keerde de kunstwereld zijn reet toe.

Advertentie

Dat is inmiddels veertig jaar geleden. Nu toont het Gemeentemuseum in Den Haag een aantal van zijn werken, en laten ze 'het systeem' zien waarmee de kunstenaar zijn leven dragelijk maakte. Ik hing er een middag rond en luisterde stiekem mee naar wat de bezoekers van dit alles dachten.

Ik was eigenlijk op zoek naar jonge mensen, maar eenmaal binnen zag ik vooral mensen die waarschijnlijk een leesloep hebben, Kukident gebruiken en Henk Krol maar een jong blaadje vinden. Ik houd ook best van oude mensen, dus ik heb ijverig geluisterd en was zeker niet teleurgesteld over hun gesprekken.

Anton Heyboer, Is Den Ilp (detail), 1973, gelatinezilverdruk, 33,4 x 40,4 cm, Gemeentemuseum Den Haag

Een typische man

Man: Dat is ook wat. Ben je net verhuisd uit Indonesië en dan kom je in een concentratiekamp terecht.
Vrouw: Ach nee.
Man: Ja, dat wist ik ook niet, maar het verklaart een hele hoop.
Vrouw: Echt wel. Logisch dat je dan dit soort dingen gaat maken. Vrouw: Zo hee, dit is knap. Dat onder die rode verf lijkt haast wel een foto.
Man: Ja he, dat is nou vakmanschap.
Vrouw: Hij heeft wel een typische stijl zeg.
Man: Het was ook wel een typische man.
Vrouw: Ik zou niet graag in zijn hoofd willen zitten.
Man: Hij zelf ook niet geloof ik.

Beeld door de auteur

Je moet er gewoon over praten

Vrouw 1: Tja, de liefde he. Vandaar al dat rood en roze.
Vrouw 2: Ja, en kijk hier die twee-eenheid. Net als met God.
Vrouw 1: Ja net als met God. Misschien had hij daar wat meer op moeten vertrouwen.
Vrouw 1: Het ging echt niet goed met hem.
Vrouw 2: Nee, dit is gewoon ziek.
Vrouw 1: Christus. Als je zoekende bent en iemand gewoon even naar je luistert, dan hoeft dit toch allemaal helemaal niet?
Vrouw 2: Echt niet. Nou dat zeg ik ook altijd. Je moet er gewoon over praten.
Vrouw 1: Ja, dat had vast geholpen.

Anton Heyboer, Het goede moment, 1963, ets, Galerie Magnus P. Gerdsen, Hamburg

Advertentie

VAAG!!!!!

Het kost me doorgaans best veel moeite om mensen af te luisteren. Ze zijn denk ik toch vaak bang dat ze misschien iets doms zeggen, dus fluisteren ze hun observaties naar elkaar. Vandaag had ik geluk met een paar slechthorenden.

Vrouw: Wat staat daar?
Man: WAT?!
Vrouw: WAT STAAT DAAR?!
Man: Waar?
Vrouw: Het vijfde woord
Man: WAT?!
Vrouw: HET VIJFDE WOORD!
Man met zijn vinger 1 millimeter van het doek: HIER?
Vrouw: JA!
Man: BEWIJS!
Vrouw: Gemaakt en gegeven als bewijs van mijn liefde Anton Heyboer 1977 voor mijn Maria. Vaag.
Man: WAT?!
Vrouw: VAAG!!!!!!!!
Man: JA!!!

Een ander slechthorend stel staat voor een werk dat op een televisie speelt.

Vrouw: Kan de televisie wat harder? Ik kan dit toch nooit verstaan!
Man: Ik zet hem wel even harder, ik weet best hoe dat werkt.
Vrouw: Ja, nu heb je hem dus helemaal uitgezet.
Man: Oh, ik dacht dat ik het wel wist. Nu krijg ik hem alleen niet meer aan.
Vrouw: Laten we maar snel doorlopen voor er iemand komt.

Anton Heyboer, Zonder titel, 1976, olieverf op doek, 150 x 200 cm, V.O.F. Heyboer Malomajo, courtesy Willem Baars Projects.

Ik begrijp deze dingen

Vrouw: Ik vind het toch zo knap dat ze hier zo veel verhalen bij kunnen schrijven. Ik zou het niet kunnen hoor. Wat moet je hier nou over zeggen?
Vrouw 2: Tja, nou dit dus wat hier allemaal op de muur staat.
Vrouw: Heel knap. Ik zou het er niet kunnen uithalen.

Man: Zo zo, had hij een triootje!?
Vrouw: Daar lijkt het wel op.
Man: Nou, dat is tenminste nog iets. Heeft hij toch nog wat leuks meegemaakt.
Vrouw: Dat haal jij er dan weer uit he.
Man: Ja natuurlijk. Ik begrijp deze dingen.

Dat kan wel zijn

Man: Ik vind dit verschrikkelijk. Ik mis de verbeelding en vind het naar.
Vrouw: Ja, maar deze man heeft de oorlog meegemaakt en zat in een concentratiekamp.
Man: Dat kan wel zijn, maar ik wil gewoon naar Mondriaan toe.

Wil je meer afluistertapes van Gerda lezen? Kijk hier.