De kunstwerken van Maarten Baas zijn pas over 200 jaar klaar – maar dat is oké

Het werk van Maarten Baas houdt een beetje het midden tussen design en beeldende kunst. Denk bijvoorbeeld aan Smoke, de reeks afgebrande meubelstukken waarmee hij in 2002 internationaal doorbrak, of de serie Real time clocks – klokken die door een menselijke hand lijken voort te tikken, maar eigenlijk herhaaldelijk afgespeelde video-opnames zijn.

Wanneer het op creativiteit aankomt, denkt Baas niet zo in grenzen. Hij ziet design als een verbindingsstuk tussen verschillende disciplines. En dat is goed terug te zien in de tentoonstelling die hij dit jaar speciaal voor de Dutch Design Week heeft samengesteld: Maarten Baas Makes Time is namelijk een mix van creatieve vakgebieden, waaronder niet alleen vormgeving en kunst vallen, maar ook muziek, theater, poëzie, en gastronomie. Gastronomie? Jazeker, en sterrenchef Sergio Herman komt koken. Maar daarover later meer.

Baas cureerde deze tentoonstelling omdat hij dit jaar, net als Fairphone-bedenker Bas van Abel, ambassadeur is van de Dutch Design Week. Een perfecte plek om veel verschillende disciplines tegelijk te laten zien, als je het hem vraagt. “De Dutch Design Week heeft een heel conceptuele aanpak, en de grenzen tussen vakgebieden mogen er lekker vaag blijven,” vertelt Baas aan The Creators Project. “Met een gemiddelde designbeurs heeft het eigenlijk weinig meer te maken – het heeft eerder iets weg van Oerol.”

Maarten Baas. Foto: Anton Corbijn

Maarten Baas Makes Time bestaat uit werk van hemzelf en anderen, en het onderliggende thema is tijd. “Mijn eigen werk gaat daar ook vaak over, en het is zo universeel dat je er vanuit ieder creatief vakgebied wel iets mee kunt.”

Er is zowel nieuw als eerder werk te zien, en als het even kan worden disciplines speels met elkaar gecombineerd. De strandbeesten van Theo Jansen bijvoorbeeld, die normaal gesproken iedere zomer over het strand van Scheveningen paraderen, zullen voor de gelegenheid over een zandtapijt van Iris van Herpen wandelen, genaamd Fossil Field. De beesten illustreren het evolutieproces, want alleen de dieren die het best ontworpen zijn zullen overleven. “En het zandpatroon waarover ze zich voortbewegen zal minder goed zichtbaar worden naarmate de tijd vordert,” voegt Baas toe.

Maar hoe zit het dan met bijvoorbeeld theater – hoe combineer je dat met design? Dat doet Baas door verschillende designproducten samen te brengen in scèneachtige taferelen, waarin performances worden opgevoerd door acteurs, onder begeleiding van theatermaker Joris van Midde. Het zijn bewegende totaalplaatjes dus, waar creaties uit verschillende domeinen samensmelten tot één geheel.

Hoe dit alles er precies uitziet is lastig te zeggen, want de creatieven die bij de tentoonstelling zijn betrokken hebben veel artistieke vrijheid gekregen. Dichter Ingmar Heytze zal een literaire bijdrage leveren aan de performances, maar of zijn zinnen zullen worden voorgelezen door de acteurs, of in het decor terugkomen als geschreven tekst is zelfs voor Baas niet bekend. “Ik weet natuurlijk wat ik wil met de tentoonstelling”, zegt hij, “maar ik geef deze mensen graag veel vertrouwen”.

In de scènes worden vooral veel bestaande werken gebruikt, die een nieuwe context krijgen. De Knitting Lamp van Atelier NL bijvoorbeeld, een lampenkap die zichzelf breit. Normaal gesproken is het een op zichzelf staand werk, maar nu is de lamp vooral een decorstuk dat deel uitmaakt van een groter geheel.

Deze week wordt er iedere avond een speciaal diner georganiseerd, maar wat topkok Sergio Herman precies gaat klaarmaken in het tijdelijke restaurant is ook nog een verrassing. Zelf ontwierp Baas de vormgeving van dit etablissement, tot de borden aan toe.

“Koken is in feite ook een creatief beroep,” zegt Baas. “En in het geval van Sergio al helemaal – hij geeft zijn gasten een totaalervaring mee, vergelijkbaar met hoe ik het kunstenaarschap beleef. Ik kende hem al omdat hij mijn meubelen heeft gebruikt in zijn restaurant The Jane, in Antwerpen.”

Twee relatief nieuwe projecten van Baas vallen ook absoluut binnen het het thema ‘tijd.' Het duurt namelijk nog minstens twee eeuwen voordat ze echt afgerond zijn. Het gaat om de Tree Trunk Chair en The NEW Forest. Het eerste project is een houten stoel die vorm krijgt door een boom onder een mal te laten groeien, waardoor er tweehonderd jaar later een zitvlak zal zijn uitgespaard. Voor The NEW Forest worden er in Flevoland een heleboel bomen geplant, die zo op kleur worden gerangschikt dat ze over twee eeuwen ‘NEW!’ spellen als je ze vanuit de lucht bekijkt.

Tree Trunk Chair

Het is natuurlijk nog even wachten voordat dit alles klaar is, dus Baas werkte samen met het VPRO Medialab en kunstenaar Sander Veenhof om alvast een mixed reality-presentatie van de Tree Trunk Chair te maken. Met behulp van een Hololens kun je in een paar minuten zien hoe het tweehonderdjarige groeiproces van de boom (en dus de stoel) eruit zal zien. Het is een interpretatie, benadrukt Baas, want hoe de boom precies zal groeien, moet de komende maanden duidelijk worden. De boom zal geplant worden in de tuin van de Menkemaborg in het Groningse Uithuizen, en verzorgd worden door het Groninger Museum. Daar is in februari ook een grote overzichtstentoonstelling te zien van Baas zijn werk, voor als je door alle bomenstoelen het nieuwe Flevobos even niet meer ziet.

“Tijd is iets wat je kunt kneden en door het zo uit te vergroten krijg je er een heel ander besef van. Je merkt hoe relatief kort een wekelijkse deadline is, of überhaupt een heel mensenleven.” Het woud van The NEW Forest relativeert bovendien niet alleen tijd, maar ook ruimte. “Als je Google Earth gebruikt, wordt de aarde ineens een soort canvas. Zo gebruik ik nu het ook.”

The NEW Forest. Beeld met dank aan Maarten Baas.