Bas Ruis viert de esthetiek van gieters en glijbanen

Een schommel waar je niet bij kan, een bezem waar je niet mee kan vegen, een ventilator die geen lucht verplaatst. Zomaar een greep uit de alledaagse objecten die Bas Ruis onder handen heeft genomen. Voor zijn serie Idle transformeerde de vorig jaar afgestudeerde kunstenaar praktische voorwerpen tot kleurrijke duchampeske readymades: functieloze objecten waar je alleen maar naar kunt kijken. Met een grijns op je gezicht, dat wel.

In aanloop naar Object Rotterdam, waar Bas begin februari zowel bestaand als nieuw werk zal exposeren, spraken we de kunstenaar over de schoonheid van gieters, pratende deegrollers en existentiële kwelling.

Creators: Ha Bas, staat het meeste al in de startblokken voor Object? Of moet je nog veel doen?
Bas Ruis: Nou, ik ben nog een nieuwe sculptuur aan het maken die best wel groot is. Het wordt een soort verhoogde hinkelbaan – hij komt tot aan je heup, waardoor je er nét niet op kan hinkelen.

Een passende aanvulling op je serie Idle. Hoe kwam je op het idee om met huis-, tuin- en keukenvoorwerpen aan de slag te gaan?
Het idee voor de serie ontstond in mijn eerste studiejaar, aan de HKU. Een docent zei tegen me: “Bas, volgens mij ben je niet zo handig, misschien moet je meer met kant-en-klare dingen gaan werken.” Ik vond dat ze wel gelijk had en ben gaan nadenken over welke objecten ik heel mooi vind. Zoals een gieter, dat is gewoon best een mooi ding. En een paraplu al helemaal.

Wat vind je daar zo mooi aan?
De kleuren, de vormen. Dat het alledaagse artikelen zijn die je zo nu en dan gebruikt. En je planten aandachtig water geven met een gieter, dat vind ik wel charmant. Daarmee neem je op een bepaalde manier de tijd om jezelf te vertroetelen.

Dingen die we voor lief nemen, terwijl ze veel voor ons doen.
Ja, ik vind het belangrijk dat die dingen worden geherwaardeerd. Zo ben ik toen, uit ironie, ook op het idee gekomen om de functie van die objecten te slopen. Zodat hun esthetiek weer zou opvallen. Als iets niet meer werkt, ga je je er ook aan irriteren. Dan denk je: ik heb hier geen zin in, ik moet een nieuwe kopen. We hebben zoveel spullen en als iets niet meer werkt, pleur je het weg. Maar door ze in een kunstsetting te plaatsen, zie je ze ineens weer.

Is je werk in die zin ook een sociaal commentaar op onze wegwerpcultuur?
Niet per se. Mensen mogen erin zien wat ze willen, maar ik vind het wel belangrijk dat ze er iets uit halen. Waar het mij vooral om gaat is die nutteloosheid, dat vind ik best wel lekker. Een object nutteloos maken geeft een soort rust. Als je mobiel het een dag niet doet, vind je dat het eerste uur heel kut. Daarna denk je: lekker, ik kan nu gewoon muziek luisteren zonder dat ik gestoord word.

Hoe ziet het artistieke proces achter je werken er ongeveer uit?
De hele dag door krijg ik korte, snelle ideeën bij het zien van objecten. Zo van: o, als ik een paraplu in een gieter stop, doet-ie het niet meer en dan wordt het grappig. Die verbanden schrijf ik op en teken ik uit in mijn schetsboekje. Daarna volgt het kijkproces, en dat duurt het langst. In de werkplaats kan ik – opperst geconcentreerd – wekenlang alleen maar naar een object kijken, er afstand van nemen, en er weer naar kijken.

Het voelt een beetje alsof je vanavond een date hebt en veel te lang voor de spiegel staat, omdat je er perfect uit wil zien en je je afvraagt of je oranje of groene sokken aan moet doen. Wanneer ik weet wat ik wil doen en het object af heb, zet ik het neer, loop ik weg en kijk ik na twee meter achterom. Als ik er dan om moet lachen, weet ik dat het goed is. Vaak voel ik na het schetsen al of iets gaat werken. Maar soms vind ik een idee na een tijdje pas goed.

Zoals wat?
De ventilator met het windmolentje erop, bijvoorbeeld. Dat is nu een van mijn favoriete objecten. Het is zo’n raar ding: een ventilator blaast wind, een windmolentje ontvangt wind. Als je ‘m aanzet draait het windmolentje rond. Dat is heel vet, het ziet eruit als een soort regenboog. Maar hij werkt natuurlijk voor geen meter.

Heb je verder nog lievelingsobjecten?
Ja, de gieter met paraplu. Een van de eerste dingen die ik heb gemaakt. En de Reverse Broom – die is zó simpel. En die irriteert mensen mateloos.

Vind jij de objecten of vinden de objecten jou?
In mijn hoofd ben ik er eigenlijk de hele tijd mee bezig. Soms loop ik over straat en zie ik bijvoorbeeld een deegroller bij het grofvuil liggen. Het is dan alsof het object naar me toe komt of tegen me praat – niet echt natuurlijk, maar zo’n object ís er dan ineens. En dan weet ik dat ik daarmee aan de slag moet.

Je zegt dat je objecten nutteloos zijn, maar in dit filmpje zie ik je toch wel degelijk je mixer met plumeau gebruiken.
Dat is alleen voor de video, normaal gesproken gebruik ik m’n objecten niet. Als je hebt gezien hoe ze werken, is de lol er toch een beetje vanaf. Ik wil dat mensen hun verbeelding gebruiken, zich erom verwonderen. Dat ze zelf visualiseren hoe het eruitziet om die dingen te gebruiken.

Waar tik je je onderdelen op de kop?
Het meeste heb ik gekocht bij de Intratuin in Utrecht. Soms haal ik iets van Marktplaats, zoals het trappetje voor het zwembad, maar meestal werk ik met plastic en nieuwe artikelen. Dan zien mijn objecten er clean uit, alsof ze zo uit de winkel zijn gekomen.

Speur je de winkel dan af naar een specifiek soort gieter of paraplu?
Ik probeer wel altijd de klassieke uitvoering van objecten te pakken, zoals je ze in een stripboek zou zien. Een bezem heeft rode haren. Een glijbaan is rood en meestal van plastic. Een gieter is soms van staal, maar altijd groen. Ik vind het ook leuk dat dat soort artikelen je doen denken aan je jeugd. Ik heb best veel speeltoestellen niet-werkend gemaakt, zoals een glijbaan zonder trap, een schommel op een sokkel, en de hinkelbaan waar ik nu dus aan werk.

Wat is het idee achter die disfunctionele speeltoestellen?
Als je ouder wordt en langs een schoolplein loopt, zie je jezelf stiekem nog van die glijbaan afglijden. Maar je doet het niet: het is een monument van je jeugd geworden. Een treurig verhaal over je verloren jeugd. Als ik de functie van zo’n speeltoestel wegneem, hoop ik ook dat mensen erover na gaan denken. Dat ze wat vrijer worden en meer gaan spelen. Al m’n werk gaat over het nutteloze, het absurde. En daarmee wordt het eigenlijk een filosofische discussie.

In welke zin?
Als we iets niet vatten, zoals wat er gebeurt als je er niet meer bent, gaan we het vaak uit de weg door te denken: o, dan zal er wel een god of bovenaardse kracht zijn. Het is ook best maf dat we hier zijn. Maar als je de onbegrijpelijke dingen die echt maf-maf zijn omarmt, kun je echt vrij zijn, denk ik. Daar komt mijn werk ook uit voort, uit mijn onbegrip van het leven. Maar als ik vanuit dat punt een sculptuur maak en die in de fysieke wereld plaats, zit ik minder in mijn hoofd en wordt alles weer een soort van tastbaar en echt.

En datzelfde wens jij de kijker toe.
Ik wil anderen in mijn wereld betrekken. Dat ze het object worden en voelen hoe het object zich voelt. Neem de paraplu-tutu die ik heb gemaakt, bijvoorbeeld. Een paraplu wordt altijd nat, terwijl jij lekker droog blijft. Dat is eigenlijk helemaal niet aardig. Maar als je die tutu draagt, word je zelf ook natgeregend en weet je hoe de paraplu zich voelt. En door op die manier heel veel absurde artikelen te maken, probeer ik een hele wereld te creëren waarin mensen wat meer zien hoe absurd alles is en daar niet bang voor zijn.

Je komt over als een vrolijk mens. Maar schuilt onder dat laagje vrolijkheid stiekem toch, net als in je objecten, wat existentialistische moedeloosheid?
Ik ben ook wel een vrolijk mens, maar diep vanbinnen vind ik het leven ook lastig. Alles gebeurt maar. Ik denk veel na over de nutteloosheid van ons bestaan. Daar ben ik wel wijzer van geworden – maar niet gelukkiger. Op zichzelf is het leven hartstikke leuk, maar als je er lang over nadenkt kun je er verdrietig van worden. En dat geldt ook voor mijn objecten: eerst zie je het vrolijke topje van de ijsberg, daaronder wordt het wat ingewikkelder.

Dankjewel, Bas!

Het werk van Bas Ruis is van 8 tot en met 10 februari 2019 te zien op Object Rotterdam, en van 6 tot en met 10 februari 2019 bij de expo van The New Current in Rotterdam. Meer over Bas en zijn objecten vind je op zijn website.