De dingen waar je tegenaan loopt als je kunst voor prairiehonden maakt

Kunst maken voor mensen is al best een uitdaging, maar dat is het al helemaal als je ook nog eens rekening moet houden met de esthetische voorkeuren van een dier. Rood Kok weet daar alles van. Hij maakte een werk voor zwartstaartprairiehonden. Dat zijn dieren die zich weliswaar graag ingraven onder de grond, maar zeker niet ongeïnteresseerd wegkijken wanneer er opeens een kunstwerk in hun omgeving wordt neergezet.

Dat geldt althans voor de zwartstaartprairiehonden van Artis, voor wie Rood zijn handen uit de mouwen heeft gestoken. Hij is namelijk een van de achttien jonge kunstenaars die meedoen aan de kunstroute van Artis, en daarvoor nieuw werk maakten waarvoor ze zich door deze dierentuin lieten inspireren. Deze kunstroute, genaamd art = Artis, is een samenwerking met kunstenaarscollectief MOAM, en er zit van alles tussen: van een installatie van netten van oude roofdierverblijven, tot een fotoserie vanuit het perspectief van planten en dieren. Rood is eigenlijk de enige die een werk echt in een dierenverblijf heeft geplaatst – afgezien van nog een ander werk dat in de Vlindertuin staat.

We spraken met hem af in de dierentuin, en vroegen hem of de prairiehonden het resultaat een beetje kunnen waarderen.

Creators: Ha Rood, is dit de eerste keer dat je iets voor dieren maakt?
Rood Kok: Ja, al heb ik wel een keer overwogen om een performance met een vis te doen. Met zo’n glazen buis, waarmee je in een aquarium de bodem kunt stofzuigen. Dat probeerde ik bij de goudvis van een vriendin, en het zag er heel klunzig uit.

Er zijn een hoop dierenverblijven om uit te kiezen. Waarom nou juist het verblijf van de zwartstaartprairiehonden?
Dit verblijf is heel open. Ik vind het belangrijk dat het niet alleen een voor- en achterkant heeft, dan kun je de kunst van meerdere kanten bekijken. Ik zat eerst ook te denken aan het kleine zoogdierenhuis, maar dat vond ik wat tweedimensionaal. Het leuke aan die dieren was wel weer dat ze veel klimmen; bij de eekhoorns kun je bijvoorbeeld iets bouwen dat echt de hoogte ingaat.

De pinguïns schoten ook nog door mijn hoofd, dat zijn ook dieren die er goed op zouden reageren. Maar zij hebben al een vrij uitgebreid reservoir, daar kon ik weinig aan toevoegen. In de meeste verblijven is sowieso wel een duidelijke menselijke ingreep te zien, maar bij de prairiehonden valt dat mee. Ze maken hun eigen huisjes door holen te graven, dus het lijkt nog best veel op een dierlijke habitat.

Het valt niet meteen op als een kunstwerk – voor het menselijk oog althans. Heb je dat bewust zo gedaan?
Ik wilde de vorm en uitstraling zo simpel mogelijk houden. Je staat vrij ver weg als toeschouwer, dus kleine details gaan toch verloren. En ik wilde niet dat het alle aandacht zou opeisen; het blijft wel gewoon een dierentuin, dus de dieren moeten de hoofdrol blijven spelen.

Doordat de vorm niet zo concreet is, kun je het ook opvatten als iets dat Artis zo zelf geplaatst had kunnen hebben. Het zit een beetje tussen kunst en iets functioneels in, waardoor je je kunt afvragen wat het nou precies is. Dat vind ik interessanter dan wanneer je zegt: kijk, dit is kunst.

Heb je je een beetje verdiept in de wereld van de prairiehonden?
Ja, maar ook weer niet te veel. Dan was het denk ik een product voor de dieren geworden, en had ik misschien te weinig vrijheid gehad qua vorm. Als je een hamsterkooi gaat ontwerpen, moet je weten hoe een hamster beweegt, en hoe die leeft. Maar dat is iets functioneels. Hier ging het niet om die functionaliteit, maar om het beeld.

Ik vind het fijn dat het nu aan de dieren is wat ze ermee doen, wat je als beeldend kunstenaar dus ook met je toeschouwers doet. Je zet iets neer, en dan is het aan het publiek om associaties te leggen en het wel of niet interessant te vinden.

Zoals met dat plateautje waar ze op kunnen staan, en die doorgang waar ze doorheen kunnen kruipen. Doen ze dat ook een beetje?
Ik weet dat ze erop zijn geweest, maar ik heb het zelf niet gezien. Dat uitgegraven leem dat erop ligt heb ik er zelf althans niet neergelegd, en de mensen van Artis ook niet.

Waren de prairiehonden erbij toen je het werk er neerzette?
Ja, ze gingen gelijk allemaal de grond in. Ze zijn best schuw. Maar tegelijkertijd ook nieuwsgierig; af en toe schoten ze met hun koppie uit hun hol. En als ik dan terugkeek schoten ze gelijk weer terug.

Ondertussen kijken we hoe de prairiehonden wat kuilen zitten te graven, en stukjes aarde naar boven trappen. En dan gebeurt er iets waar we stiekem al op hoopten: een van hen zoeft zo het tunneltje in.

Wat waren praktisch gezien de grootste uitdagingen?
Ik kon het alleen op het gesteente plaatsen. Als ik het op het leem had gezet was er instortingsgevaar geweest, vanwege al die tunnels. De steen waar het nu op staat is ook nog eens redelijk waterpas. Ik had eerst ook met een model van piepschuim onderzocht of het goed zou passen, maar dat deed het gelukkig.

Het paviljoen is opgebouwd uit lagen beton. Ik had het er eigenlijk in willen gieten, maar aangezien er geen kraan of hoogwerker aan te pas kon komen moest het er in losse delen naartoe worden gedragen. En nu zitten ze aan elkaar gekit, dus dat wordt nog lastig als het weer weg moet. Ik had het graag verankerd in de grond, maar dat had Artis liever niet.

Wat gaat er met dit werk gebeuren als de expositie is afgelopen?
Ik denk gewoon de container in. Dit werk is heel locatiespecifiek, en ik maak wel vaker grote onpraktische werken. Als ik die allemaal zou bewaren dan zou mijn atelier bomvol zitten.

Ben je anders tegen prairiehonden aan gaan kijken?
Nee, maar er is wel een kleine liefde ontstaan. Elke keer als ik hier kwam dacht ik: het zijn wel echt toffe beesten. Hoe ze raar naar elkaar lopen te schreeuwen, het graven, hun hele gedrag. Je leert ze echt kennen. Misschien had ik onbewust ook wel minder snel voor dit verblijf gekozen als er een suf beest in had gezeten dat de hele dag maar een beetje ligt te luieren.

Ik ben ook wel een klein beetje verliefd ben op die stokstaartjes daar, ze hebben kleintjes. Verdienen zij ook niet een kunstwerk?
Ja, die zijn superschattig. Maar ze hebben al een heel mooi bouwwerk staan, daar valt weinig meer aan toe te voegen. Voor mijn part kan je dat al zo in een galerie neerzetten.

De kunstwerken van art = Artis zijn tot en met 26 augustus te bezoeken in dierentuin Artis. Hier vind je meer informatie.