FYI.

This story is over 5 years old.

gevangenis

Zo ziet de leegstaande Bijlmerbajes er van binnen uit

Binnenkort wordt de oude gevangenis een asielzoekerscentrum en creatieve broedplaats. We mochten alvast even binnengluren.
Alle foto's zijn met een smartphone gemaakt door de auteur

Vorige week was The Creators Project al op bezoek bij favela painters Haas&Hahn, die de grijze buitenkant van Bijlmerbajes onder handen nemen. Aan de binnenkant is de gevangenis verbouwd tot asielzoekerscentrum en creatieve broedplaats, nadat het gebouw enkele tijd had leeggestaan. Wij gingen in die periode kijken hoe een verlaten en versleten gevangenis eruitziet.

De Bijlmerbajes – die helemaal niet in de Bijlmer maar in Overamstel ligt en eigenlijk Penitentiaire Inrichting Amsterdam Overamstel heet – is een bijzonder gebouw. De architecten waren Joop Pot en Koos Pot-Keegstra, de eerste vrouw die als architect afstudeerde aan de Amsterdamse Academie van Bouwkunst. Koos maakte het karwei af omdat Joop in 1972 overleed. Het is niet de mooiste of de oudste gevangenis van Nederland, maar misschien wel de meest menselijke. In de jaren zeventig was het idee dat gevangenen zo goed, zo snel en zo humaan mogelijk weer terug in de maatschappij moesten komen. Het gebouw werd daar ook op ontworpen. In 1978 werd het in gebruik genomen.

Advertentie

De 'Kalverstraat'

De gevangenis kreeg geen ‘cellen’ maar ‘kamers’ in woongroepen en in eerste instantie zaten er geen tralies voor de ramen (maar toen het glas later te breekbaar bleek, zijn ze toch geplaatst en werden ze ‘lamellen’ genoemd). Op het dak van de zes torens kwam een wandeltuin. De 350 meter lange binnenstraat (door gevangenen en bewakers de Kalverstraat genoemd) die de zes torens verbindt werd fleurig beschilderd en opgesierd met planten en winkeltjes. Veel van de humane ideeën over strafrecht en opsluiting werden uiteindelijk toch teruggedraaid, omdat politieke ideeën veranderden en misdaad “professionaliseerde, internationaliseerde en steeds gewelddadiger werd,” zei oud-directeur Jan van den Brand onlangs tegen het NRC. Op 1 juli dit jaar werd de Bijlmerbajes "buiten gebruik genomen.”

De komende anderhalf jaar gaat het gebouw dienstdoen als huisvesting voor 1.100 vluchtelingen, waarvan de meesten ‘statushouder’ zijn – een verblijfsvergunning hebben gekregen – en vaak al een tijdje in Nederland zijn. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) richt momenteel de zes torens opnieuw in. De opvanglocatie is bijzonder, omdat vluchtelingenhuisvesting vaak op nogal afgelegen plekken gebeurt. Doordat de Bijlmerbajes in de stad, dichtbij werkgelegenheid, onderwijs en culturele dingen ligt, zijn er voor de vluchtelingen meteen meer kansen om te integreren. Daar zet de gemeente Amsterdam dan ook sterk op in, samen met bedrijven en scholen.

Advertentie

In het voorgebouw, het lagere gedeelte aan de zuidkant van het complex dat een gigantische achtduizend vierkante meter beslaat, werkt Stichting Leegstand Oplossers Amsterdam, ook wel LOLA en bekend van onder andere LOLA Luid in Slotervaart, aan de invulling van een creatieve broedplaats. Maaike Poppegaai van LOLA vertelt aan The Creators Project: "We dagen energiek en ondernemend Amsterdam uit om samen met de nieuwe bewoners een toffe plek te bouwen.”

De bajesbroedplaats bestaat uit allerlei ruimtes, waaronder grote magazijnen, de oude wasserij, voormalige visitatieruimtes, tal van kantoren, vergaderzalen en een heerlijke personeelskantine uit de jaren tachtig. “Deze ruimtes krijgen een nieuwe betekenis door de synergie van vluchtelingen en statushouders, ambachtslieden, ondernemers, kunstenaarscollectieven en maatschappelijke organisaties," vertelt Poppegaai. Geïnteresseerden kunnen zich bij haar melden en het plan is dat de broedplaats binnen een paar maanden opent.

Over een aantal jaar wordt het complex alweer gesloopt. In het gebied moet dan de buurt ‘Amstelkwartier’ ontstaan. De overheid wil voor het terrein een grote zak geld van een projectontwikkelaar. Hopelijk wordt het tijdelijke project zo’n succes voor de stad en de vluchtelingen dat het langer dan anderhalf jaar blijft bestaan. En wordt de broedplaats niet vooral – zoals vaak gebeurt – als kunstmest voor vastgoedprijzen gebruikt. Vanaf volgende week trekken de eerste tweehonderd nieuwe bewoners in.

Advertentie