Heb je een burn-out of verveel je je gewoon te pletter op werk?

Voor velen van ons zal dit maar al te bekend voelen: je zit in het vierde Zoom-gesprek van de dag en je ogen branden. Je hoofd doet pijn en het voelt alsof je lichaam gevuld is met stenen. Je weet misschien niet eens meer hoe het is om gelukkig te zijn. Dit zal die beruchte burn-out wel zijn, toch? Of, wacht even, verveel je je gewoon helemaal kapot?

Burn-out is een modern buzzword geworden. Het werd in 1974 voor het eerst beschreven door de psycholoog Herbert Freudenberg, die merkte dat hij geen vreugde meer kon voelen nadat hij lange tijd veel had gewerkt. Tegenwoordig beschrijft de term een psychische staat die wordt gekenmerkt door onophoudelijke geestelijke en emotionele vermoeidheid, een overweldigend gevoel van nutteloosheid, en de uitputting van empathie, aandacht en medeleven. In 2019 werd het officieel door de World Health Organisation (WHO) erkend als een “syndroom” – net voordat corona aanklopte om iedereens brein nog wat verder te frituren. De WHO heeft burn-out echter gedefinieerd als “chronische stress op de werkplek die niet succesvol is gereguleerd.” De term zou dus eigenlijk alleen moeten worden gebruikt om symptomen te beschrijven die door werk worden veroorzaakt. Maar dat heeft de aandoening niet tegengehouden om een eigen leven te gaan leiden. 

Burn-out wordt nu gezien als de ultieme uitdrukking van het psychische leed dat “leven onder het laatkapitalisme” heeft veroorzaakt. Het valt terug te leiden naar een Buzzfeed-artikel uit 2019 met de titel ‘Hoe millennials de burn-outgeneratie zijn geworden’. “Het blijft niet beperkt tot mensen die in een zeer stressvolle omgeving werken,” stelt de auteur Anne Helen Peterson. En het is geen tijdelijke aandoening: het is de millennial-aandoening. Het is onze basistemperatuur. Het is onze achtergrondmuziek. Het is gewoon hoe dingen nu zijn. Hoe ons leven nu is.” Na vier jaar en een wereldwijde pandemie beginnen sommige mensen echter te denken dat algemene definities zoals deze er misschien voor hebben gezorgd dat we onze ervaringen verkeerd begrijpen of diagnosticeren.

Het is natuurlijk duidelijk dat veel mensen het niet naar hun zin hebben. De zin “Ik ben moe” is nog nooit zo vaak gegoogled sinds de data van Google Trends in 2004 online gingen, en uit een enquête van Gallup van vorig jaar bleek dat de wereld treuriger en gestrester is dan ooit tevoren. Een andere enquête die vorig jaar door Future Forum werd gehouden toonde ook aan dat burn-outs door werkgerelateerde stress nog nooit zo veelvoorkomend zijn geweest. Maar zijn deze dingen allemaal hetzelfde, of zijn we eigenlijk de definitie van burn-out aan het afzwakken – en gebruiken we het als een handig containerbegrip voor gevoelens van verdriet, stress, verveling of lichte vermoeidheid? Hebben we echt constant een burn-out?

Nieuw onderzoek van de Universiteit Aalto heeft aangetoond dat “Zoom-vermoeidheid” eigenlijk het resultaat van verveling zou kunnen zijn. Assistent-professor Niina Nurmi, die het onderzoek leidde, schreef dat ze “verwachtte dat mensen gestrest raken tijdens online meetings. Maar het resultaat was het tegenovergestelde.” Ze ontdekte dat de vermoeidheid die mensen rapporteren niet te wijten was aan stress of mentale overbelasting, maar aan mentale onderbelasting. Het is belangrijk om dat onderscheid te maken omdat – verrassing! – verschillende problemen verschillende oplossingen hebben. En het is een belangrijk onderscheid om te maken: dingen worden niet beter als je alles als burn-out afschrijft en zegt dat het nu eenmaal zo is.

Psycholoog Ree Langham van Impulse Therapy noemt een paar richtlijnen op. “Stress is meestal van korte duur en specifiek aan een situatie,” zegt ze. “Het is een acute en onmiddellijke reactie op een specifieke taak en wordt vaak verlicht wanneer die is voltooid. Verveling is meestal te danken aan een gebrek aan betrokkenheid en wordt verlicht door de omgeving te veranderen.” Burn-out kan worden veroorzaakt door langdurige stress, maar het cruciale punt is wanneer de acute symptomen chronisch worden, zegt Langham. “Stress zou kunnen leiden tot hyperactiviteit en urgente gevoelens, maar burn-out wordt geassocieerd met hopeloosheid en onbetrokkenheid.”

“Je kunt gestresst zijn over je werk, en geen burn-out hebben,” zegt Jill Cotton, expert op het gebied van carrièretrends bij Gumtree, “en je kunt verveeld zijn en geen burn-out hebben.” Ze gelooft dat de kenmerken van een burn-out vaak verkeerd worden begrepen, zeker sinds de pandemie. “Burn-out werd een buzzword van het coronatijdperk omdat velen ermee worstelden om werk te combineren met thuisonderwijs, of niet meer aangesloten waren op de gebruikelijke steunnetwerken van familie en vrienden.”

Maar ze zegt dat het belangrijk is om onderscheid te maken tussen tijdelijke druk en stress, en de chronische aandoening die burn-out is. “Een echte burn-out is zoveel meer,” zegt Cotton. “Het kan je volledig uitgeput maken en je compleet ontkoppelen van je collega’s en je rol op werk.” Ze suggereert een eenvoudige test: “Als je nog mentale ruimte hebt om over andere dingen na te denken, dan word je waarschijnlijk gewoon niet uitgedaagd, en ben je meer verveeld dan burnt-out.”

Dr. Ritz, een consulterend begeleidend psycholoog, benadrukt ook de intense aard van een burn-out. “Het wordt praktisch onmogelijk om dagelijks op werk te functioneren,” zegt ze. “Een baan die je vroeger nog een doel en vreugde gaf, kan je dan ineens met gevoelens van angst, depersonalisatie en verminderde persoonlijke vervulling opzadelen.” Dus hoewel velen waarschijnlijk intense druk op werk hebben gevoeld, “ervaren veel minder mensen het niveau van vermoeidheid en uitputting waarmee aan de echte definitie van burn-out zou worden voldaan,” zegt Cotton. Het zou dus kunnen zijn dat we het tegelijkertijd flink overdiagnosticeren en de daadwerkelijke ernstigheid ervan ondermijnen. 

Hier zijn echter goede redenen voor. “De combinatie van verschillende soorten druk waar werknemers mee te maken hebben kan verklaren waarom burn-outs steeds vaker verkeerd worden gediagnosticeerd,” zegt Alexandra Dobra-Kiel, gedragswetenschapper bij Behave Consultancy. “De overgang naar werken op afstand heeft, ondanks de flexibiliteit die het biedt, ook voor nieuwe uitdagingen gezorgd,” zegt Dobra-Kiel, “waaronder moeite om het werk en persoonlijke leven uit elkaar te houden, technologie-gerelateerde stress en, het allerbelangrijkst, eenzaamheid.”

Georgina Fairhall, oprichter en directeur van WAC (een werknemer-tech app voor mensen met een uurloon) stelt ook voor dat veranderingen in de werkcultuur bij zouden kunnen dragen aan een wijdverspreide psychische crisis. “Mensen diagnosticeren zichzelf vaak met een burn-out terwijl ze eigenlijk gewoon stress ervaren door het constant beschikbaar zijn en geen duidelijke afbakening hebben in hun balans tussen werk en leven,” oppert ze. Nu werkmailtjes slechts een duimbreedte verwijderd zijn van datingapps en er op WhatsApp zowel professionele berichten als uitnodigingen om te gaan zuipen binnenkomen, is het geen verrassing dat zoveel mensen “ik ben moe” googlen. Kan iemand zich er nog aan onttrekken?

Naast deze technologische vervaging hebben veel werknemers ook nog te maken met een zware werklast, lange werkuren, en de verwachting dat er meer met minder wordt gedaan. Dobra-Kiel noemt dit het “alles tegelijk”-syndroom. “Werknemers gaan steeds van de ene belangrijke taak naar de andere, zonder dat ze zichzelf tussendoor wat hersteltijd gunnen,” zegt ze. En dit gebrek aan herstel kan gestreste of vermoeide mensen een daadwerkelijke burn-out geven. 

Het goede nieuws is dat de verantwoordelijkheid hierdoor van de werknemer naar de werkgever verschuift. MQ Mental Health Research deed recent bij NorthWest University en Peopleful een aanvraag voor een onderzoek naar burn-out, stress en de werkplek. Daaruit bleek dat een kwart van de werknemers sterk risico loopt om een burn-out te krijgen. Kate Duckworth, een dataspecialist bij Peopleful en de hoofdauteur van het verslag, zegt: “Veel werkgevers blijven de cruciale rol over het hoofd zien die de werkplek speelt bij de mentale gezondheid en het welzijn van werknemers; ze blijven zich in plaats daarvan focussen op individuele interventies die symptomen saneren, en een veel kleinere waarschijnlijkheid zullen hebben om een duurzame impact op de gezondheid van de werknemer te hebben, in plaats van systematische oplossingen. 

Zelfs op financieel gebied is dit niet goed voor de zaken: mensen die het risico lopen om een burn-out te krijgen, kosten bijna 11 keer zo veel als mensen die hun stress nog kunnen beheersen. “Als de werkdruk zo enorm hoog is, de organisatorische en sociale ondersteuning steeds te laag, en er een complete onbalans is tussen inspanning en beloning, dan zijn werknemers in gevaar,” zegt Duckworth ronduit. En hoewel een te grote werklast de voornaamste drijfveer van een burn-out is, zegt Duckworth dat een “burn-out door verveling” ook een echt ding is. Zoals zij het zegt: “Te veel en te weinig zijn allebei problematisch.”

“Niet elke baan kan elke dag superinteressant of uitdagend zijn,” concludeert Cotton, “maar dat is niet erg als de werkgevers een omgeving hebben gecreëerd waarin mensen zich prettig en gewaardeerd voelen.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.