Een openlijk homoseksuele ex-voetballer vertelt hoe hij homofobie tackelt

Ouissem Belgacem is een 33-jarige ex-voetballer, ondernemer en auteur. Je hoort zijn verhaal wel vaker: een jonge getalenteerde, hardwerkende voetballer die zich een weg baant door de jeugdopleiding van een club, om vervolgens, vlak voordat de Wereldkampioenschappen en Champions Leagues voor de deur staan, de voetbalwereld de rug toe te keren.

Er is echter één verschil tussen de voormalige verdediger van Toulouse en Tunesië en de duizenden andere spelers die hun voetbalschoenen aan de wilgen hangen op een leeftijd dat de meeste mensen aan hun eerste echte baan beginnen: Ouissem Belgacem is homo.

Door zijn openheid over zijn seksuele geaardheid is hij een eenzaam figuur in de voetballerij. Homoseksualiteit lijkt daar namelijk nauwelijks te bestaan. Ook al is het 2021 en zijn er talrijke campagnes tegen homofobie gevoerd, toch is er op dit moment maar één actieve, openlijk homoseksuele, mannelijke voetballer: Josh Cavallo.

Voetballers mogen dan wel regenboogveters dragen en in sommige stadions hangen dan wel regenboogvlaggen, de daadwerkelijke acceptatie van homoseksuele spelers lijkt nog steeds ver weg.

Slechts een handjevol spelers, waaronder de Amerikaan Robbie Rogers en de Duitser Thomas Hitzlsperger, zijn uit de kast gekomen, maar dan wel nadat ze met pensioen gingen. De enige voetballer – los van Josh Cavallo dus – die tijdens zijn Europese loopbaan publiekelijk uit de kast kwam was Justin Fashanu. Op 22 oktober 1990 stond Fashanu onder de kop ‘£1m soccer star: I am GAY’ op de voorpagina van het Britse sensatieblad The Sun. In het interview zei hij dat hij een verhouding had gehad met een getrouwde mannelijke politicus. Fashanu werd door de voetbalgemeenschap verstoten en acht jaar later dood aangetroffen in een garage in Oost-Londen – hij had zichzelf opgehangen.

Belgacem is er stellig van overtuigd dat zijn seksuele geaardheid hem in de weg zat om zich professioneel gezien volledig te ontplooien. De homofobie, die hij naar eigen zeggen ondervond in zijn geboorteland Frankrijk en in Amerika, waar hij heel even voor de Colorado Rapids uitkwam, maakte al een einde aan zijn carrière voordat die goed en wel was begonnen – hij stopte op zijn twintigste met voetballen.

In 2015 richtte Belgacem OnTrack Sport op, een bedrijf dat huidige en voormalige voetballers de vaardigheden bijbrengt die ze nodig hebben om een nieuwe carrière te beginnen nadat hun sportavontuur voorbij is. Onder anderen Premier League-spelers Danny Rose en Moussa Sissoko bevinden zich onder zijn cliënten.

Ook schreef Belgacem het boek Adieu ma honte, dat onlangs verscheen. Het gaat over opgroeien in een migrantenfamilie in Frankrijk, zijn doorbraak in de voetballerij en zijn pogingen om zijn seksuele identiteit te verzoenen met zijn opvoeding en de sport waarvan hij hield.

Het boek kreeg veel publiciteit in Frankrijk, maar werd volledig genegeerd door de Tunesische en bredere Arabische media. We spraken met Belgacem over zijn memoires en vroegen hem hoe zijn identiteit tegen hem gebruikt werd in een industrie die nog steeds vijandig staat tegenover homoseksualiteit. 

VICE: Waarom heb je besloten je verhaal in boekvorm te delen?
Ouissem Belgacem: Ik stopte op mijn twintigste met professioneel voetballen – niet alleen vanwege de homofobie binnen de sport, maar ook omdat het me niet lukte in het reine te komen met mijn identiteit. Jammer genoeg is die hatelijke sfeer van vijftien jaar geleden, toen ik nog speelde, nog steeds even sterk aanwezig. In andere delen van de samenleving zijn de afgelopen jaren grote stappen gezet om homofobie te bestrijden, maar in de sportwereld lijkt dat niet te gebeuren. Als we het probleem niet aanpakken, zullen we in het duister blijven tasten. We zullen ons afgewezen voelen. Ik wilde iets schrijven dat lhbti-atleten een sprankje hoop geeft.

Waarom loopt de sportwereld achter op andere gebieden?
Vooral voetbal lijkt vast te zitten – er is nog zoveel toxic masculinity. Het lijkt alsof spelers en fans ervan uitgaan dat homo’s vrouwelijk en zwak zijn. Veel mensen kunnen vrouwelijkheid niet rijmen met kracht. Misogynie en homofobie zijn in de sportwereld nauw met elkaar verbonden; hoe meer mannelijkheid je op het veld laat zien, hoe meer je geaccepteerd wordt. Ik vind die ideeën behoorlijk primitief. Tegenwoordig zou er geen plaats meer voor moeten zijn, maar toch bestaan ze nog.

Je hebt het in je boek ook over Justin Fashanu. Wat vind je van hem en zijn verhaal?
Ik geloof echt dat er mensen bestaan die hun tijd ver vooruit waren en pas later waardering kregen; kijk maar naar Rosa Parks of Nelson Mandela. Je zou op dezelfde manier over Justin Fashanu kunnen praten. De maatschappij was nog niet klaar voor de moed die hij toonde. Wat ik nu doe, voelt ook belangrijk, maar niet zo belangrijk als de dingen die onze voorgangers deden. Mijn boek heeft behoorlijk positieve recensies gekregen, maar ik heb helemaal geen steun vanuit de voetbalwereld gekregen. Maar goed, Justin Fashanu stond er helemaal alleen voor; niemand steunde hem, zelfs zijn familie niet.

Je hebt workshops en bijeenkomsten georganiseerd voor jonge voetballers en met hen gepraat over jouw ervaringen en je boek. Hoe praat je met mensen die je vijandig gezind zijn?
Als je met homofobe mensen te maken hebt, moet je hen laten inzien dat we niet zo verschillend zijn. Ik houd van boksen en voetbal, net als jij. Ik ben gelovig, net als jij. Het komt deels voort uit het beperkte, eenzijdige beeld van de lhbti-gemeenschap dat jarenlang door de media is geschetst. Homoseksualiteit is een veel breder begrip dan mensen misschien begrijpen. Vervreemding komt voort uit een gebrek aan begrip. Daarom wil ik het gesprek aangaan en ervaringen uitwisselen. Alleen dan kun je jezelf en anderen accepteren.

Jouw beroep en achtergrond zijn alleen niet de meest accepterende omgevingen als het op seksualiteit aankomt. Welke invloed heeft dat op je gehad?
Ik ben geboren in Frankrijk, maar ben van Tunesische afkomst. Ik heb altijd gezegd dat Afrika een onlosmakelijk deel van mij uitmaakt, maar ik geloof ook in de principes van de Franse Republiek. Het ding is dat ik in Frankrijk alleen gezien en behandeld wordt als Arabier en moslim. Ik ben pas Frans als ik in Tunesië.

Het kan heel lastig zijn om een homoseksuele moslim te zijn. Mensen zullen tegen je zeggen dat die identiteiten niet met elkaar te verenigen zijn, maar wie zijn zij om dat te beslissen? Uiteindelijk kan alleen God over mij oordelen. Anderen moeten zich niet bemoeien met de mensen van wie ik houd of waarin ik geloof.

Ik ben me ten volste bewust van het onrecht waar homo’s in de Arabische gemeenschap en immigranten in de Franse gemeenschap mee te maken krijgen. Dat is moeilijk en vermoeiend, maar door te schrijven heb ik al die zaken een plekje kunnen geven.

Kun je ons iets vertellen over de lhbti-gemeenschap in Tunesië?
In Artikel 230 van het Tunesische wetboek van strafrecht staat dat sodomie tussen mannen strafbaar is en drie jaar gevangenisstraf kan opleveren. Gearresteerde homoseksuelen worden onderworpen aan vernederende rectale onderzoeken om de aantijgingen tegen hen te ‘bewijzen’, wat natuurlijk een duidelijk schending van mensenrechten is. Het is ook interessant dat de criminalisering van homoseksualiteit in 1913 in de wet werd opgenomen – tijdens de kolonisatie dus, door Franse wetgevers.

De Franse wetten werden afgeschaft nadat Tunesië in 1965 de onafhankelijkheid uitriep, maar ze hebben nog steeds invloed op hoe de Tunesische samenleving denkt over seksuele identiteiten, en daarnaar handelt. Ik denk dat het heel belangrijk is om over de oorsprong van die wetten na te denken en te beseffen hoe het kolonialisme van invloed is geweest op hoe we diversiteit en verschillen in de Arabische wereld zien.

Wat zou je willen zeggen tegen lhbti-mensen in de Arabische wereld?
Houd van jezelf en accepteer je verschillen – ondanks alle onderdrukking en haat waar je mee te maken krijgt. Ik heb mezelf lang gehaat, ook al heb ik zelf nooit iemand zodanig pijn gedaan. Wanneer ik de kans krijg, probeer ik iedereen die lijdt onder discriminatie te steunen – of het nu wegens genderidentiteit, religie of etniciteit is. We moeten samen sterk staan om tolerantie en liefde te verspreiden en zo de toekomstige generaties te bevrijden.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Arabië.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.