Heeft het eigenlijk wel zin om een stemwijzer in te vullen?

De komende weken gaan we Kiezen met VICE . Tot 15 maart zullen wij jouw bron van verlichting in de democratische duisternis zijn. Dat doen we met artikelen, maar ook met (video)interviews met de lijsttrekkers, waarin we jullie vragen aan hen voorlegden. Volg ons elke dag en mis niks.

De Tweede Kamerverkiezingen zijn al volgende week, maar ik weet nog steeds niet welk rondje ik op 15 maart ga inkleuren. En daar ben ik niet alleen in. Volgens cijfers van onderzoeksbureau I&O Research weet 20 procent van de kiezers nog niet waar ze op gaan stemmen, en twijfelt 55 procent nog tussen meerdere partijen. Veel van deze onbesliste kiezers zullen de komende dagen een stemwijzer invullen om uit te vogelen op wie ze gaan stemmen. Maar hoe behulpzaam zijn die kieswijzers eigenlijk? Om daarachter te komen probeerde ik er een hele reeks uit, en sprak ik met een politicoloog over het nut van kieswijzers.

Om te beginnen vul ik veertien verschillende kieswijzers in. Van de meeste bekende, zoals de Stemwijzer en het Kieskompas, tot een 'zoek het zelf maar uit'-wijzer over cannabis, waarbij je zelf de partijprogramma's moet doorspitten om te zien met wie je het beste matcht. Al met al valt het me niet mee. Ik zet mezelf altijd neer als een socialist die vooral vindt dat we allemaal lief voor elkaar moeten zijn. Maar ik krijg een scala aan uiteenlopende adviezen, en snap er werkelijk geen kut meer van. Martin Rosema, universitair docent politicologie aan de Universiteit Twente, verzekert me dat het wel degelijk zin heeft om de kieswijzers in te vullen. "Partijen zijn vaak uitgesproken over bepaalde thema's, maar hoe het met die andere thema's zit weten mensen vaak niet. Het advies is niet zaligmakend en je moet er niet blind op varen, maar ik denk dat het zeker behulpzaam is."

Dit is het advies dat ik van de verschillende stemwijzers krijg:

De verschillen tussen de stemwijzers zijn groot. Niet alleen in de methode, maar ook in de uitkomst. "Over het algemeen is het zo dat hoe meer vragen je stelt, hoe betrouwbaarder de uitslag," zegt Rosema. "Daarnaast is de thematiek ook erg belangrijk. Als je dertig vragen krijgt die allemaal gaan over privacy, dan kan het best zijn dat je het eens bent met een partij, terwijl je bij andere onderwerpen totaal niet op één lijn zit."

Daarmee kan ik de resultaten van de Politieke Sekswijzer in de digitale prullenmand werpen. Een voorbeeld van een stelling uit deze wijzer: "Alle scholen (ook met religieuze inslag) moeten in alle klassen uitgebreid seksuele vorming geven, inclusief seksuele wensen en grenzen, gelijke kansen man-vrouw en homo-acceptatie." Deze kiestool richt zich op thema's als gelijkheid, anticonceptie en abortus. "De Politieke Sekswijzer is wat mij betreft te eenzijdig. Maar als de kiezer zegt dat dit het enige onderwerp is dat van belang is, dan kun je daar op af gaan, daar staat iedereen natuurlijk vrij in," zegt Rosema.

Er zijn veel van dit soort thematische stemwijzers. Zo is er GayVote voor de lhbt-community, en zijn er speciale themawijzers over cannabis , privacy, en dierenwelzijn. De Jongeren Kieswijzer geeft me net als de Politieke Sekswijzer vooral vragen over één thema: onderwijs. Van "het koloniaal verleden en de migratiegeschiedenis moet een verplicht onderdeel worden van het curriculum (oftewel leerplan) van scholen," tot "werkgevers moeten worden verplicht om alleen betaalde werkervaringsplekken en stages aan te bieden aan afgestudeerde jongeren." Met deze wijzer kan ik weinig. Ik zie mezelf altijd als een 'jongere', maar bij deze vragen voel ik me met mijn 26 jaar praktisch een fossiel – en er zijn ook nog andere dingen in de wereld waar ik me druk over maak behalve het leenstelsel en reisproducten.

Hoewel er best iets voor te zeggen valt dat het handig kan zijn om dit soort specifieke wijzers te hebben, wil Rosema toch een kanttekening maken: "Het gaat in de politiek natuurlijk om heel veel onderwerpen. Daarnaast denk ik dat dit soort sites ook niet alleen bedoeld zijn om stemadvies te geven, maar dat ze ook vanuit een bepaalde stichting aandacht willen vragen voor een bepaald onderwerp, en om publiciteit te genereren."

Volgens Rosema is de Stemwijzer van Prodemos de beste keuze: "De stemwijzer heeft een breed aantal onderwerpen en een degelijke kiesmethode, die is bijvoorbeeld een stuk beter dan die bij Kieskompas. Daar krijg je een plaatje met twee assen, maar dan kan het heel goed zijn dat je in dat plaatje dichtbij een partij staat waar je het eigenlijk niet zo heel erg mee eens bent." Dat de rekenmethode van hetKieskompas een beetje vreemd is heb ik aan den lijve ondervonden. Nadat ik de wijzer heb ingevuld, krijg ik een vierkant te zien waarin de partijen verdeeld zijn. Ik sta tussen Denk en 50Plus, en denk: hoe de fuck ben ik hier beland?  Rosema begrijpt mijn verwarring over de uitkomsten: "Het is maar de vraag of de kiezer het eens is met de partij die ook 'gedeeltelijk mee eens' zegt. Dat vind ik wel een probleem van dat soort nuances. Als je alleen voor of tegen bent, heb je dat risico minder."

"De andere manier is wat de NPO Partijwijzer doet. Die kiest bij een thema drie of vier alternatieve antwoorden. Dat is een betere manier, maar dan wordt het rekenwerk wel wat ingewikkelder," zegt Rosema. Per thema schotelt de Partijwijzer je verschillende standpunten voor. Bij het thema 'Eigen risico' kun je bijvoorbeeld kiezen uit: het eigen risico moet 385 euro blijven, het eigen risico moet omlaag en het eigen risico moet afgeschaft worden.

De Wijze Stemmer van Brainwash gooit het over een andere boeg. Hoewel deze kieswijzer net zoals de Partijwijzer een aantal alternatieve standpunten geeft, proberen ze je niet direct aan een partij te koppelen, maar aan een grote denker uit de geschiedenis. Door de filosofische vragen heeft het meer weg van een persoonlijkheidstest dan een echte stemwijzer. Op basis van mijn antwoorden krijg ik Thoreau als mijn wijsheidsgoeroe:

Hoewel ik in staat ben een altaar voor Thoreau te bouwen, zelf ook het liefst voor onbepaalde tijd in een hutje op de hei zou wonen, en Walden vaker heb gelezen dan goed voor me is, heb ik toch niet echt het gevoel dat ik van gedegen kiesadvies ben voorzien.

Ook zijn er kieswijzers die voor een hele andere methode kiezen. Zo is er Kiesbalans, dat je zelf een balans laat vinden tussen inkomsten en uitgaven voor de staatskas. Ik heb zitten priegelen met de tool, en vervolgens bijna gefrustreerd mijn laptop uit het raam gegooid. Om te kalmeren steek ik een jointje op, mediteer ik wat en check ik de Cannabis Kieswijzer nog een keertje. Een ander voorbeeld is de Politieke Weegschaal. Omdat politiek draait om concessies doen,  kun je als kiezer hier zelf afwegen wat jij het belangrijkst vindt. Ik merk dat ik dit behoorlijk lastig vind, maar als ik deze tool mag geloven wordt het 15 maart de SP of GroenLinks.

Bij MijnStem krijg ik verschillende stellingen te zien, en mag ik een balkje slepen tussen helemaal eens of helemaal oneens. Ik kan partijen aanklikken om te zien waar zij staan in het eens/oneens-spectrum. Via een knop kan ik bekijken wat de argumenten van verschillende partijen zijn. Aan het einde van de rit krijg ik te zien met welke partij ik de meeste overeenkomsten heb. Dit is zonder twijfel mijn favoriete hulptool. Doordat ik kan zien waar de partijen op het balkje staan en de argumenten kan lezen, heb ik een beter beeld van wat de partijen willen en waarom.

Als laatste vul ik de Levenbeschouwelijke kieswijzer van KRO-NCRV in. Ik vind de stellingen vaag en weet de helft van de tijd niet wat ik moet antwoorden.

Aan het eind rollen er drie partijen uit waar ik op kan stemmen – maar hoe ze aan hun inzichten en percentages komen weet ik niet.

Ik ben geen wiskundig genie, dus hoe een taartgrafiek met mijn meest aangeraden partijen eruit zou zien weet ik niet. Wat ik wel weet, is dat de verschillende kieswijzers 8 verschillende partijen aanraden. Dit heeft er volgens Rosema mee te maken dat de websites niet alleen verschillende stellingen, maar ook verschillende rekenmethodes hebben. "Van de grotere sites is wel duidelijk hoe het advies wordt berekend, maar bij veel wijzers kun je niet eens zien wat de standpunten van de partijen zijn. Dan moet je er maar op vertrouwen dat die goed gecodeerd zijn. Bij een groot deel van de kleinere sites is het een beetje abracadabra en dan moet je er maar op vertrouwen dat het klopt." Het is dus niet zo gek dat ik er niks meer van snap.

Wat wel duidelijk is, is dat de perfecte kieswijzer niet bestaat. Ik vraag Rosema om op een rijtje te zetten hoe een perfecte wijzer eruit zou zien. Ten eerste moet een stemwijzer gaan over verschillende thema's, zegt hij. Daarnaast moeten ze transparant zijn over hun rekenmethode, en laten zien hoeveel overlap je hebt met verschillende partijen – in plaats van één winnaar naar voren te schuiven. Als laatste punt noemt Rosema het gebrek aan extra informatie: "Laat de argumenten zien, zodat je meer diepgang krijgt en mensen meer aan het nadenken krijgt over die thema's."

Al die verschillende kieswijzers hebben mij vooral aan het twijfelen gebracht, maar volgens Rosema kunnen ze wel degelijk helpen bij keuzestress. "Zwevende kiezers gaan relatief vaak op het advies af, maar onder één voorwaarde: dat de partij die geadviseerd wordt ook een partij is die ze al overwogen." Bij mij zijn er nog drie partijen in de running, maar ik vind het lastig om een knoop door te hakken.

Gelukkig heeft Martin Rosema nog een laatste advies voor me: "Dan blijf je toch lekker thuis? Ik zeg het deels grappend, deels serieus. We hebben geen stemplicht, dus niemand hoeft. Nou is de kans wel groot dat als je zoiets zegt, mensen dan denken: ho eens even, ik wil wél gaan stemmen. Ik denk uiteindelijk dat je je dan nog meer moet verdiepen in de inhoud en de debatten moet volgen en de krant moet lezen om te zien wat er geschreven wordt over wat partijen hebben gedaan en wat ze van plan zijn. Vaak ga je dan toch gaandeweg een sterkere voorkeur voor een partij ontwikkelen. Blijven er twee over? Dan kun je een muntje opgooien."