FYI.

This story is over 5 years old.

Kunst

Ontmoet de kunstenaar achter 'Blacker-Than-Black', de donkerste kleur ooit gemaakt

Een interview met de man wiens uitvinding alles van wetenschap tot kunst zou kunnen veranderen.

Particles Can Die Too (2013) © Frederik De Wilde

Frederik de Wilde is een kunstenaar die werkt op het microscopische snijvlak van wetenschap en kunst, een gebied die hij zelf beschrijft als “the post sublime.” Zijn werk met carbon nanotubes (CNT’s) heeft een kleur opgeleverd die tot nu toe alleen nog maar bekend staat als "blacker-than-black:" een alles-absorberend, op nano-deeltjes-gebaseerde lab-creatie die ons begrip van het kleurenspectrum ontoereikend heeft verklaard en op hetzelfde moment een enorme schat aan mogelijkheden opent voor verdere uitwerkingen in de kunst, wetenschap en zo’n beetje alles daartussen. Geprezen van TED tot het Belgische BAM-instituut, is de Wilde’s werk het soort van shake-up op het kruispunt tussen chemie, natuurkunde en kunst die misschien wel tot de meest spectaculaire uitvindingen en toepassingen zou kunnen leiden.

Advertentie

Quantum Foam #3 (2013) © Frederik De Wilde

Het reduceren van 3D objecten in twee zichtbare dimensies? Check. Hyper-efficiënte fotosynthese realiseren bij insecten en planten door ze met CNT’s onder te sprayen? Check. De totale en complete absorptie mogelijk maken van al het beschikbare licht, waaronder dat van de zon, voor hyper-efficiënte, hernieuwbare energie? Check. Een gesprek met The Creators Project over de nano-revolutie die op het punt staat de eeuwenoude muur tussen wetenschap en kunst te doorbreken? Check:

The Creators Project: Laten we beginnen met de basis: waarom nanotechnologie?

Frederik de Wilde: De crux van mijn artistiek werk is het ontastbare, onhoorbare en onzichtbare. De nano-wereld is een perfecte plek om die thema’s te onderzoeken. Ten tweede, nanotechnologie is inmiddels al een behoorlijke ‘oude’ technologie, één die oude kunst verbindt met moderne kunst, wetenschap, ruimte, tijd… maar ook met de vreemdheid en ‘magie’, mysterie en mogelijkheden.

Het is als het ware een soort dans op een sub-atomische dansvloer. Vanuit een kunsthistorisch en wetenschappelijk perspectief verbindt het theoretici als Da Vinci met Isaac Newton, Cézanne, Kandinsky..

Wat betreft kleur, ik ben vooral geïnteresseerd in het creëren van een ideaal lichaam die alle incidentele elektromagnetische radiatie kan absorberen, ongeacht frequentie of invalshoek. Het eerste artistieke resultaat daarvan was het kunstwerk genaamd Hostage pt. 1, dat de Ars Electronica Next Idea Grant won in 2010.

Advertentie

Het is duidelijk dat na de informatiegolf en de 3D-printgolf een volgende industriële golf zal volgen die op nano- en kwantumniveau zal plaatsvinden. Onderdeel uitmaken van die golven — en, meer algemeen, je begeven op het raakvlak van kunst, samenleving en creatieve industrieën — is een geweldig voorrecht als je het mij vraagt.

Daarnaast biedt nanotechnologie ons een context om na te denken over hoe je een samenleving compleet opnieuw van de grond af aan op kunt bouwen – het te personaliseren op een niveau van individuele controle — van atoom tot atoom, als het ware. Als kunstenaar ben ik niet alleen geïnteresseerd in wat dit kan beteken voor een verschuiving van het technologische paradigma, en de mogelijke toepassingen ervan, maar ook omdat we ons in een tijd bevinden van fundamentele transitie.

Onze moderne samenleving (lees: de ‘oude’ wereld) is aan het afbrokkelen, haar fundamenten schudden op haar grondvesten, het is tijd om zo’n beetje alles te heroverwegen en opnieuw op te bouwen als we de uitdagingen die de toekomst voor ons in petto heeft willen kunnen weerstaan. De nano- en kwantumwereld zal in die transistie een gigantische rol spelen. In wezen leven we al in nano- en kwantumwerelden, we beseffen alleen nog niet wat voor impact het allemaal zal hebben.

Entangled, Always, Forever, Everywhere (2013)

Wat voor wetenschappelijke toepassingen zie je voor dit “blackest of black?” En wat voor artistieke?

Advertentie

Het varieert van verbeterde fotovoltaïsche cellen en batterijen, stealth technologie, betere optische coatings, van waaruit verbeterde afbeeldingen met minder ruis kunnen worden geproduceerd, etc. Minder reflectie van zonlicht dat terug de atmosfeer in wordt gekaatst betekent een reductie van de opwarming van de aarde.

Eén van mijn ideeën in 2010 was bijvoorbeeld om alle daken en objecten op een plaats blacker-than-black te schilderen. Stel je voor: zonlicht wordt niet teruggekaatst, maar geabsorbeerd over alle golflengten — zowel zichtbaar als onzichtbaar — en opgeslagen met maximale thermische-naar-elektrische conversie. Als bonus: alles zal er vlak uitzien, wat sowieso garant zou staan voor visuele chaos waardoor mensen wel meer zullen moeten waarnemen en continue hun geheugen moeten trainen om niet de weg kwijt te raken of tegen dingen op te botsen! Dat zou ik geweldig vinden.

Ook wil ik ervoor zorgen dat je deze “zwarter-dan-zwart”-kunstwerken straks aan kunt raken. Nu is de CNT-coating nog relatief fragiel. Als ze meer robuust zijn, en tastbaar, zou het gevoel van deze objecten en hoe ze eruit zien totaal niet met elkaar overeenkomen.

Ik ben blij als ik een werkend prototype van een blackest-black kunstwerk kan maken die eveneens dienst zou doen als een fotovoltaïsche cel met een zeer hoge efficiëntie. Je moet het zwart daarvoor op het object kunnen sprayen, met als basis de koolstofnanobuisjes. Vrienden van me zijn al bezig met zo’n product. Twee jaar geleden wilde ik de CNT’s mixen met spinnenzijde, een combinatie van kracht, elasticiteit, en elektrische geleiding, maar mijn kunstenaars-residentie liep op een einde voordat ik me op dat project kon storten. Het idee was gebaseerd op Richard Smalley’s droom van het vervangen van het complete elektrische, koperen netwerk door een grid van carbon nanotubes. Dat zou nou echt een game-changer zijn.

Advertentie

En laten we vooral ook niet de wetenschap in de kunst vergeten; de Chiaroscuro in het Caravaggio bijvoorbeeld. In mijn geval ben ik bezig een schilderij te laten ‘groeien’, van atomische katalysatoren tot een woud van carbon nanotubes. Van nano naar macro, zwevend tussen het tastbare en het ontastbare. Om Richard Feynman aan te halen: “[There’s plenty of room at the bottom](http://There's plenty of room at the bottom).”

Particles Can Die Too (Detail, 2013) © Frederik De Wilde

In wezen heb je met jouw Blacker-than-black de kleurtheorie ingehaald. Wordt het tijd dat ik mijn oude color-mixing-guides uit het raam gooi?

Het fundamentele verschil is de geometrie van het nano-object en hoe het interfereert met de fotonen (licht) die een kleur opbouwen, en dus niet alleen het pigment. Dat is een paradigmaverschuiving voor de kunst.

Afgelopen jaar ben ik begonnen me te verdiepen in de biologie — flora en fauna — en hoe blacker-than-black deeltjes aan fotosynthese zouden kunnen bijdragen en het zouden kunnen vergroten. We sprayden de nanodeeltjes op de zwarte vleugels van een vlinder om te kijken of het een verschil zou maken voor de absorptie van licht. Het werkte!

Blacker-than-black dat gemaakt wordt in een lab

Door de kunst naar het laboratorium te brengen, en de wetenschap naar de studio, heeft je werk ervoor gezorgd dat huidige noties van kunst en kunstenaarschap aan het veranderen zijn. Kun je me vertellen over je proces, van concept naar realisatie, en hoe het zich heeft ontwikkeld in de jaren?

Advertentie

Wat ik probeer te doen is om een dynamische kruisbestuiving op gang te zetten tussen kunstenaars, wetenschappers en onderzoekscentra, universiteiten, laboratoria en het bedrijfsleven. Persoonlijk hou ik ervan om me in al die gebieden te begeven, maar nooit te lang op één en dezelfde plek. Dingen moeten fris en interessant blijven. Mijn studio is in essentie waar ik me begeef, dus mijn ‘studio’ is overal. Bruce Nauman heeft gezegd dat alles dat hij in zijn studio doet altijd kunst is — ik vind dat een nogal belemmerende gedachte.

Ten eerste is niet alles dat ik maak perse kunst. Ten tweede, in het hele kader van het produceren van ‘icons’, is veel van de kunst die er vandaag dag gemaakt wordt noch baanbrekend noch een verschuiving van het paradigma. Dat is natuurlijk ook compleet normaal, en toch zou dat als kunstenaar één van de belangrijkste doelen moeten zijn als je een kunstenaar bent. Dat geloof sterkt me om verschillende dingen te proberen in mijn leven, in plaats van alleen maar de kunst te faciliteren of simpelweg een ‘hobbyist’ te blijven.

Ik hou er heel erg van om samen te werken met universiteiten. Sommige universiteiten fungeren nog steeds als intellectuele vrijhavens, de plekken van de vrije denkers en doeners. Mijn overgrootvader was de eerste smid in België met een diploma. Hij was de ‘toolmaker’ voor de hele gemeenschap. De verftube bevrijdde de schilder uit zijn atelier en maakte dat hij buiten kon schilderen, resulterend in het Impressionisme. Werken met nanotechnologie vereist inzichten, vaardigheden etc. Ik zal nooit het niveau van expertise halen van een wetenschapper, maar ik wil wel mijn hands-on ervaring in het lab vergroten, mijn eigen experimenten uitvoeren, samenwerken etc. Juist dat brengt nieuwe ideeën met zich mee, ideeën die je aan de zijlijn nooit had kunnen bedenken.

Advertentie

Dit project is geïnitieerd in samenwerking met mijn vriend Professor Ajayan Pulickel van de Rice University. De volgende stap — het ontwikkelen van de CNT’s op een driedimensionale matrix — doe ik in samenwerking met senior NASA fysicus John Hagopian en Mario Fleurinck, CEO van de industriële 3D-print specialist Melotte.

SCAN 1.0 © Frederik De Wilde

Je werk suggereert de mogelijkheid van de materialisatie van een “puur object” — things-in-themselves — die nu kunnen bestaan binnen de fysieke ruimte. Neem je wel eens een stap en denk je bij jezelf: “Wow, ik ben bezig magie te maken?”

Ik zie mijn blacker-than-black kunstwerken in termen van "the post sublime," kunstwerken als media die de grenzen van ons begrip en verbeelding onderzoeken, om zo dingen die we niet begrijpen toch vorm te geven en te definiëren — alsof je blind bent en de randen van een diep gat probeert te voelen om zo de diameter ervan te leren kennen, zelfs als je de diepte niet kunt weten.

Anish Kapoor drukte het anders uit: “What interests me is the sense of darkness that we carry within us, the darkness that’s akin to one of the princpal subjects of the sublime-terror.”

Ik zie die duisternis of donkerheid als onderdeel van de Natuur, en ik vind het opwindend om te werken met die oneindigheid, iets dat nooit compleet onthuld of geconsumeerd kan worden.

De kunst stelt ons vragen: het zorgt dat we aan dingen twijfelen, het helpt ons een positie te geven, maar biedt tegelijkertijd nooit begaande paden of een vaste aanpak. Iemand kan een SpaceX raket door een blauwe lucht richting het zwart van het heelal zien vliegen en dat interpreteren als iets beangstigends, maar iemand kan het ook zien als een soort gebaar dat we de lucht en ruimte een ‘handtekening’ geven. Yves Klein zou het als volgt interpreteren: de symbolische daad van het ‘tekenen’ van de lucht was zijn eerste kunstwerk. Klein voorzag de stuwkracht van zijn werk, de quest om de overkant van het oneindige te bereiken.

Advertentie

Met betrekking tot Klein kun je zeggen dat Elon Musk nu 'deep space' aan ondertekenen is, en ik datzelfde principe hier als het ware op aarde vorm probeer te geven. En ja, ik probeer continue een stap terug te doen — niet op een manier van “Wow, ik maak magie!” — maar misschien eerder in de zin dat ware magie achter een tweede paar ogen schuilt.

Blacker-than-black, gezien onder een elektronenmicroscoop © Frederik De Wilde

Mijn favoriete quote uit je TED Talent Search-talk is “Materialen zijn als mensen, het zijn hun defecten die hen interessant maken.” Kun je wat meer vertellen over de meest interessante defecten die je zelf in je carrière bent tegengekomen?

Ik hou er bijvoorbeeld van hoe sneeuwvlokken ontstaan. Die hebben onzuiverheden als stof nodig om het kristallisatieproces te katalyseren.

Mijn goede vriend Daniel Hashim van de Rice University heeft een nano-spons ontwikkeld die ook olie kan absorberen. Als je naar de structuur van de gebruikte CNT’s kijkt, valt op dat ze allemaal kleine wendingen en gewrichten hebben die daar eigenlijk helemaal niet thuishoren, maar het materiaal wel haar exceptionele kwaliteiten geeft.

Zulke defecten kunnen ook immaterieel zijn. Roland Barthes noemt het punctum, dat “wat de kijker doorboort.” Het is puur persoonlijk en afhankelijk van het individu. Dan is er het studium, of de symbolische betekenis. Stel je bijvoorbeeld een familiefoto voor waarin het kleinste kind haar vinger in het verband heeft. Je blik wordt ernaar getrokken, je vereenzelvigt je ermee, de afstanden verdwijnen, en (persoonlijke) betekenis wordt gecreëerd. Precies zoals in de analogie van de sneeuwvlok.

Advertentie

Tenslotte, wanneer zullen metal bands eindelijk de “zwartste T-shirts ooit” kunnen dragen?

Haha, zodra ik daar een aanvraag voor binnen krijg. Maar ik hou me niet verantwoordelijk voor andere metal bands die dan het gevoel krijgen dat ze eigenlijk roze aan hebben.

Quantum Foam #1 © Frederik De Wilde

Bezoek Frederik de Wilde's website voor meer van de kunstenaar.

In deze nieuwe serie verkent The Creators Project voorbeelden van hoe technologie ons canvas dramatisch heeft vergroot en verkleint. Van microscopische kunst tot projecten met de ambitie om (letterlijk) de lucht te beschilderen, geven we een podium aan kunstenaars die op zoek gaan naar nieuwe canvassen en vormen van creatie. 

NASAblck_Crcl #1 © Frederik De Wilde