Tendencies is een expositie zonder Henk, Thomas, of een andere man

Doorgaans gil ik van afschuw als er exposities – of eigenlijk dingen in het algemeen – worden georganiseerd speciaal voor vrouwen. Dit is toch precies hét toppunt van ongelijkheid, denk ik dan. Of ik krijg bij open calls voor exposities, gericht op vrouwen, recalcitrante neigingen om zelf maar een 'kunstwerk' in te zenden in de vorm van een natte vaatdoek. Toch baal ik als er bij een willekeurige kunstwedstrijd alleen maar mannen op het podium staan. Of als ik door een publicatie blader en de meeste namen Jens, Peter of Henk zijn. Voornamelijk de technologische kunstwereld lijkt, nee wordt, gedomineerd door witte westerse mannen.

Maar is dit erg? Misschien maken vrouwen wel gewoon slechte kunst? Deze levensvragen leg ik voor aan Stéphanie Pecourt, de curator van de expositie Tendencies: Belgische kunst in het digitale tijdperk. Focus op vrouwen #2. De titel vat het krachtig samen: een expositie, speciaal voor vrouwen. Een beetje sceptisch begin ik het gesprek met Stéphanie. Legt deze exclusiviteit niet juist wéér de nadruk op het feit dat vrouwen zichzelf niet kunnen vertegenwoordigen? Het verbaast me dat Stéphanie het hiermee eens is. Maar ze zegt ook dat dit nog steeds nodig is. Ruim dertig jaar geleden protesteerde de kunstenaarsgroep Guerilla Girls al met de slogan 'Do women have to be naked to get into the Metropolitan Museum?'. Vrouwen waren vaak genoeg het onderwerp van naaktportretten in westerse musea, zo'n 85 procent, bleek uit een studie uit 1980. Maar minder dan vijf procent van de tentoongestelde kunstwerken in de moderne kunst was gemaakt door een vrouw. Stéphanie vertelt dat dit de afgelopen jaren niet drastisch is veranderd, wat ook blijkt uit recente onderzoeken van de Guerrilla Girls.

De Guerrilla Girls maken activistische feministische kunst. Is dit dan ook wat er te zien is op de expositie Tendencies, vraag ik Stéphanie, terwijl ik een beetje bang ben voor het antwoord. Niks tegen feministische kunst hoor – tenzij het om vaginabreisels gaat, maar dat terzijde. Stéphanie vertelt dat in deze expositie de nadruk ligt op een kunst als onderzoek, omdat dit vooral een gebied is waar vrouwen ondervertegenwoordigd zijn. Wetenschap speelt een belangrijke rol in de tentoonstelling. Zo werkt een van de kunstenaars met neurowetenschap, en ligt er verder bijvoorbeeld een focus op digitaal werk, nieuwe media en geluid. Als ik goed naar de werken kijk, merk ik dat het een andere beeldtaal oplevert dan een doorsnee technologisch festival. Dit hoeft natuurlijk niet te komen door het feit dat er alleen vrouwelijke kunstenaars exposeren. Maar het valt wel op dat er bijvoorbeeld weinig gekleurde, draaiende led-lampen en groteske machines te zien zijn.

Stéphanie vertelt dat wetenschap helemaal een gebied is waarin weinig vrouwen zijn te vinden, wat begint met het aantal vrouwen dat op technische universiteiten rondloopt. Daarnaast is de bekendste vrouwelijke wetenschapper nog altijd Ada Lovelace, zegt Stéphanie. Nu is Ada in 1852 overleden. Volgens mijn rekenmachine – bedankt Ada – is dit een luttele honderdvijfenzestig jaar geleden.

Volgens haar komt dit vooral door het ingesleten, eeuwenoude systeem, waar netwerken en literatuur voornamelijk gericht zijn op witte mannen. Momenteel wordt een kleine 17 procent van de banen in de digitale designindustrie bezet door een vrouw, vertelt Stéphanie, en in directiefuncties wordt dit getal nog een paar keer gehalveerd. Dit is echt geen complot van de witte man waar vrouwen het slachtoffer van zijn, maar het is wel een feit. En als we ons niet bewust zijn van deze rolverdeling, kan dit makkelijk nog een paar eeuwen voortkabbelen. Juist hierom zou het belangrijk zijn dat vrouwen vaker een podium krijgen.

Maar waarom exposeren er dan alléén vrouwen op Tendencies? Omdat hun werk goed is, is het antwoord Stéphanie. En omdat het een manier is om meer werk van vrouwelijke kunstenaars tentoonstellen. Ze wil benadrukken dat de kunstenaars niet op Tendencies exposeren omdat ze vrouw zijn. Volgens haar hadden de kunstenaars ook echt niet ingestemd met de expositie, als dit het enige criterium zou zijn.

Tendencies verwijst naar Nove Tendencije, de eerste Europese beweging – in de jaren zestig is ontstaan in Zagreb – die kunst als onderzoek manifesteerde. Daarnaast vonden deze pioniers dat kunst voor iedereen moest zijn en door iedereen gemaakt kon worden. Dit activisme sijpelt door in Tendencies, wat volgens Stéphanie ook een soort manifest is, waar grenzen doorbroken worden. Het idee van zes exposerende vrouwen doet stof opwaaien, terwijl niemand een probleem maakt van festivals waar alleen mannen tentoonstellen, vertelt Stéphanie. Zelf organiseerde ze eerder al NOVA XX, een kunstwedstrijd die meer kansen wil creëren voor vrouwen. En ze laat weten dat wel meer festivals kritisch zouden mogen zijn, zodat er over vijf jaar eindelijk – hopelijk – een beetje een balans is in gender en etniciteit.

De expositie Tendencies is tot 30 september te zien tijdens het BOZAR Electronic Arts Festival in Brussel. Met werk van Alex Verhaest, Stéphanie Roland, Anne-Marie Maes, Claire Williams, Katia Lecomte Mirsky en Esther Venrooy.