Ik probeerde mezelf los te beitelen van een enorm blok marmer

De Antwerpse kunstenaar Mikes Poppe zat twintig dagen lang met een ketting vastgeketend aan een blok marmer van een kubieke meter. Vrijwillig, voor alle duidelijkheid; hij had zich in de boeien laten slaan voor zijn performance De Profundis, om zichzelf vervolgens los te hakken met een beitel. De kunstenaar stond in een rechtbank in Oostende, waar iedereen de hele dag door zo kon binnenlopen om te zien hoe hij zich probeerde te bevrijden van dit massieve blok aan zijn been.

Hoe is het om wekenlang niets anders te doen dan stevig inhakken op een blok marmer, en vooral: waarom zou je? Mikes Poppe – die zich nu afvraagt of hij niet nét iets harder had moeten beitelen – vertelt over zijn ervaring:

“Voordat ik aan deze performance begon had ik nog nooit met marmer gewerkt. Ik had alleen een paar beitels uitgeprobeerd. Omdat het uiteindelijk niet gelukt is om mezelf te bevrijden, vraag ik me nu wel af of ik dit beter had moeten onderzoeken. Maar dan was ik er waarschijnlijk niet eens aan begonnen. Ik dacht dat het tien tot veertien dagen zou duren voordat ik los zou komen, maar uiteindelijk heb ik twintig dagen lang – acht uur per dag – keihard doorgehakt. Toen stopte ik ermee.

Ik merkte dat ik na een aantal dagen een vast ritme kreeg. Nadat ik ‘s ochtends was opgestaan, ging ik eerst naar het toilet. Dan deed ik mijn sokken aan en ging ik mijn bed opmaken. Ondertussen wist de conciërge van het gerechtsgebouw dat ik wakker was. Hij had allemaal alarmen gezet op zijn telefoon, voor wanneer hij water of eten moest komen brengen. Dan zette hij een emmer water neer, waarmee ik me kon ik me wassen. Na het ontbijt verzorgde ik de wondjes op mijn vingers, en deed ik er pleisters op. Daarna kon het beitelen beginnen. Op een gegeven moment betrapte ik mezelf erop dat ik de acht pleisters voor mijn vingers – mijn duim sloeg ik over – precies op een rijtje had gelegd. Dat werd bijna obsessief.

In de avond was het gerechtsgebouw verlaten, dus moest ik ook wat dingen bedenken om mezelf mee te vermaken. Ik las iedere avond tien bladzijden van De Profundis van Oscar Wilde, een lange brief die hij eind negentiende eeuw vanuit de gevangenis naar zijn toenmalige minnaar schreef, de dichter Alfred Douglas. Naar deze brief heb ik de performance ook vernoemd.

Er kwamen niet alleen kunstliefhebbers langs, maar ook mensen die weinig met kunst te maken krijgen. Dat vond ik wel verrassend. De plaatselijke frituur heeft bijvoorbeeld eten langsgebracht, mensen brachten opwarmmaaltijden van de speciaalzaak mee, en er was een vrouw die elke dag een boekje kwam lezen terwijl ik aan het hakken was. Een dame heeft zelfs een bundel brieven voor me geschreven, en stond aan het einde ook echt te huilen. En dat terwijl ik tijdens de performance niet eens echt een connectie met het publiek aanging. Ik stond gewoon stug door te hakken.

Ik had natuurlijk ook twintig dagen dezelfde broek aan, omdat ik die niet uit kon trekken. Tijdens de performance moest ik alles in dezelfde ruimte in het gerechtsgebouw doen, dus ik ging er ook naar het toilet. Er stond een chemisch toilet, dat om de vier dagen geleegd werd door mensen van productie. Het publiek kon de performance bekijken tijdens de openingsuren van de rechtbank, dus zij konden mij ook echt alles zien doen. Mensen konden ook alles op een livestream volgen. Daar heb ik maar niet te veel bij stilgestaan, want dan wordt het mentaal te zwaar.

Omdat ik me vrijwillig heb laten vastketenen, kon ik het gebrek aan vrijheid vrij goed accepteren. Ik heb niet echt claustrofobie gevoeld. Maar toen ik eenmaal bevrijd was, en ‘s avonds in mijn kamer zat, dacht ik: nee, nu ben ik vrij. Dus dan ga ik daar gebruik van maken ook. Toen ben ik maar een lange wandeling gaan maken langs de kust.

Het was zowel mentaal als fysiek heel zwaar. Als ik er zo aan terugdenk, hadden die twintig dagen ook één dag kunnen zijn. Als je zo fysiek bezig bent, verlies je volledig het tijdsbesef. Alles wordt eigenlijk heel wazig, waardoor het voelde alsof ik in een soort droomsituatie terechtkwam.

Het moment waarop ik los werd gemaakt moest ik echt ondergaan. Nu wilde ik wel echt bevrijd worden ook. Ik moet zeggen dat ik het eerste uur na de bevrijding eigenlijk heel kwaad was. Op mijzelf, omdat het niet was gelukt om mezelf te bevrijden. Toch voelt het niet als falen, omdat ik tijdens de performance al aanvoelde dat op een gegeven moment de prestatie echt centraal was komen te staan, en dat het daardoor over iets anders ging dan ik van tevoren had bedacht: het uitbeelden van hoop en wanhoop.

Het werk was in eerste instantie geïnspireerd op Het vlot van Medusa, een schilderij van de Franse schilder Théodore Géricault. Ik heb met het marmeren blok geprobeerd om mijn eigen vlot te creëren, waarbij de hoop was dat ik mezelf zou bevrijden, net zoals de mensen op het vlot. Ik ben altijd bezig met geschiedenis, omdat ik me daar als kunstenaar toe moet verhouden. Het marmer staat symbool voor de kunstgeschiedenis, waarvan ik mezelf wilde proberen los te maken. Het is ook wel weer symbolisch dat dat niet gelukt is.

Tegen het einde van de performance leek het alsof ik mijzelf bijna had bevrijd, maar eerlijk gezegd denk ik dat het nog wel een ruime week zou hebben geduurd duren voordat dat écht was gelukt. Uiteindelijk hebben de rechter en de organisatie besloten dat ik ermee moest stoppen. We hadden gewoon de sleutel van de ketting kunnen gebruiken, maar ik ben bevrijd met een slijptol – het einde mocht best een beetje drama hebben."

Het uitgehouwen blok marmer is samen met de tekeningen en een video van de performance te bezichtigen tijdens de expositie ‘The Raft. Art is (not) Lonely’ in Oostende. Meer werk van Mikes Poppe is te vinden op zijn website .