Zo zou de Amsterdamse sterrenhemel eruitzien zonder lichtvervuiling

New York wordt ook wel The City That Never Sleeps genoemd, maar in de foto’s van Thierry Cohen lijkt de stad toch wel behoorlijk ingedut te zijn. Het is er compleet uitgestorven en alle lichten zijn gedoofd. Dat wil zeggen: de lichten in de stad zelf. Want nu er geen sprake is van lichtvervuiling, fonkelt er wel weer een sterrenhemel boven de stad.

Het is niet de enige plek die de Franse fotograaf zo in beeld heeft gebracht. In zijn serie Darkened cities heeft hij grote steden van over de hele wereld vastgelegd, van Shanghai tot Londen tot São Paulo, maar dan met een heldere lucht, in plaats van de grijze waas die er normaal gesproken boven hangt. Hij gaat secuur te werk: voor elke stad beredeneert hij precies welke sterrenhemel je erboven zou moeten zien, waarna hij uitzoekt waar en wanneer je precies diezelfde lucht zou kunnen aantreffen op plekken zonder lichtvervuiling. Daar gaat hij dan heen om deze lucht te fotograferen, en vervolgens voegt hij de beelden samen.

Nu heeft Cohen ook een versie gemaakt van Amsterdam. Dat deed hij in opdracht van het Nederlandse kunstmagazine See All This, dat hem interviewde voor het nieuwste nummer dat aanstaande vrijdag uitkomt. De foto is ook aangekocht door het ARTIS - Groote Museum, dat in 2020 zijn deuren opent. We spraken hem alvast over zijn meest recente werk, en waarom het zo belangrijk is dat we eens wat gaan dimmen met onze verlichting.

Creators: Dus je hebt het niet zo op lichtvervuiling?
Thierry Cohen: Inderdaad, om meerdere redenen. Het verstoort de groei van planten, en de biologische klok van zowel mensen als dieren. Het dag-nachtritme van bijvoorbeeld vlinders of vleermuizen wordt er nogal door belemmerd, en er zijn trekvogels die de sterrenhemel gebruiken om te navigeren – wanneer dat niet kan, raken ze verward en blijven ze lang op dezelfde plek hangen, wat ze meestal niet overleven. In New York is een paar jaar terug niet voor niets het stadslicht aangepast, omdat er per jaar een miljard vogels stierven op die manier.

Los daarvan laat het ook zien hoe losgezongen we raken van de natuur. Als je naar de sterren kijkt, kun je je verbeeldingskracht laten spreken, en je een beeld vormen van onze plek in het heelal. Maar daar komt een stuk minder van terecht als je als kind opgroeit en nooit een echte sterrenhemel ziet.

Wat zouden we hiertegen kunnen doen?
Er worden gelukkig nieuwe manieren bedacht om straten te verlichten: licht dat alleen aangaat als er iemand langs rijdt, bijvoorbeeld. En naast dat we andere manieren van verlichten zoeken, lijkt het me ook goed om er simpelweg wat mee te dimmen. We gebruiken onnodig veel verlichting. Overheden zijn zich er gelukkig ook van bewust; in Parijs is bijvoorbeeld al jaren terug besloten om ‘s nachts alle lichten in de winkels uit te doen. In Nederland valt nog trouwens een hoop te behalen, want het behoort tot de meest verlichte landen ter wereld.

Je hebt inmiddels heel wat sterrenhemels vastgelegd. Hoe bepaal je precies waar je deze fotografeert?
Meestal loop ik eerst een tijdje rond in de desbetreffende stad, om daarvoor de beste locatie te vinden, en zoek ik daarna de lucht die daarbij hoort. Eerst kijk ik welke gebieden er in dezelfde breedtegraad liggen, en dan zoek ik naar plekken die zeker vierhonderd kilometer van de bewoonde wereld afliggen. Aan de hand van software bepaal ik vervolgens wat de precieze plek moet zijn.

Klinkt vrij simpel. Gaat het altijd even makkelijk?
Meestal wel. Al duurde het wel wat langer toen ik de sterrenhemel van Hongkong wilde vastleggen. Eigenlijk wilde ik daarvoor naar Egypte, maar daar was toen net de Arabische Lente uitgebroken, dus het was er te onrustig. Uiteindelijk heb ik ‘m in de Westelijke Sahara vastgelegd, en daar had ik weer een fixer nodig omdat het anders te gevaarlijk zou zijn. Er lagen nog landmijnen. Die combinatie vormde trouwens wel een interessant contrast: aan de ene kant heb je de gigantische metropool Hongkong, en aan de andere kant een enorm arm gebied in de woestijn. Maar ze delen dus wel dezelfde lucht.

Waar heb je de lucht vastgelegd die we boven Amsterdam zien?
Het Woud van Bialowieza, op de grens van Polen en Wit-Rusland. Al was ik eerder al in Kazachstan geweest om de lucht voor Londen vast te leggen, dus die had ik ook kunnen gebruiken. Maar ik was hier nu toch al voor een ander nieuw project, dus toen kon ik net zo goed een nieuwe maken.

De steden in je foto’s lijken behoorlijk uitgestorven. Probeerde je daar een bepaald gevoel of effect mee op te wekken?
Ik had dit verhaal op twee manieren kunnen vertellen: een verlichte stad laten zien zonder sterren, of andersom. Maar het leek me goed om juist te laten zien wat we normaal gesproken nooit hebben. Wat dat betreft dekt de Franse titel van deze serie net wat meer de lading dan de Engelse: Villes éteintes. ‘Gedoofde steden’ betekent dat. Niet alleen de lichten in de stad zijn gedoofd, maar ook de stad zelf is even op pauze gezet.

Het nieuwste nummer van 'See All This', waarin Thierry Cohen uitgebreid aan het woord komt, komt uit op vrijdag 7 december. In de video hieronder kun je zien hoe hij aan het werk ging op de Amsterdamse grachten.